Latin Grammarians Collection
ERC

Ars Ambian. rec. A

Ars Ambian. rec. A 5, 2 - 6, 3

625Quarta declinatio habet litteras terminales II,‘‑u’ et ‘‑s’; et duas terminationes,‘‑us’ correpta et ‘‑u’. In ‘‑us’ masculinum semper habet et femininum, ut ‘hic fluctus, hic senatus’; femininum, ut ‘haec manus, tribus, porticus, anus, nurus, socrus, domus’, licet ‘domorum’ facit genetiuum pluralem 630eufoniae causa; et nomen commune II generum, aut trium, aut adiectum, aut incerti generis, aut promiscui generis in hac declinatione non sepe inuenimus; et tria nomina ‘‑u‑’ ante ‘‑bus’ in datiuo et ablatiuo habent differentiae causa, ut ‘tribubus’; et pauca nomina neutra monoptota in singulari numero in una 635forma VI cassus habentia et in plurali numero declinantur, ut ‘cornu, gelu, ueru’; et alii dicunt ut ‘tonitru, testu’. Quomodo declinatur nomen masculinum in hac declinatione? Ita: ‘hic fluctus, huius fluctus, fluctui, fluctum, fluctus, fluctu’; pluraliter: ‘hi fluctus, fluctuum, fluctibus, fluctus, fluctus, fluctibus’. 640Et ita declinantur | ‘principatus, acus, artus, aduentus, accentus, arcus, aestus, quaestus, cassus, contexus, colus, comeatus, cur‹r›us, cultus, fructus, foetus, habitus, ictus, iectus, impetus, magistratus, ductus, gradus, nutus, lacus, occasus, partus, optutus, passus, portus, prospectus, risus, ritus, saltus, senatus, sexus, sinus, situs, status, sumptus, tractus, tribus, 645uersus, uictus, uultus, exercitus, conspectus, artatus, arcitus, portatus, rictus, luxus, tumultus, laqueatus, gressus, metus, stratus, luctus, cursus, fletus, gemitus, conuentus, cantus’. Omnis appellatio quae ex uerbo proficiscitur et in ‘‑us’ syllabam terminatur, masculini generis est, ueluti ‘discendo 650‘discendis hic discensus, coeo cois coitus, ambio ambis ambitus, adficio adficis adfectus’. Incipit V declinatio Quomodo intelleguntur nomina[m] quintae declinationis 655in ultimis syllabis? Nominatiuus et uocatiuus in ‘‑ies’, ut ‘species’, uel in ‘‑es’, ut ‘spes, res, fides’, long[u]i sunt; genetiuus et datiuus in ‘‑e’ et in ‘‑i’ ‹per› diuisas syllabas et ablatiuus in ‘‑e’ producuntur; accusatiuus in ‘‑em’ semper breuis est; nominatiuus et accusatiuus et uocatiuus plurales in ‘‑es’ producuntur; 660genetiuus in ‘‑um’, datiuus et ablatiuus in ‘‑bus’ breues sunt.| 660Quinta declinatio unam litteram terminalem habet ‘‑s’, et unam terminationem, ‘‑es’ productam; et feminina semper habet nomina, nisi unum nomen incerti generis in singulari numero, ut ‘hic’ uel ‘haec dies’: in plurali uero masculinum est, ut ‘hi dies’; et ab eo conpositum ut ‘hic meridies’; et ‘‑i‑’ semper habent 665ante ‘‑s’ in nominatiuo et uocatiuo, ut ‘glaties’, exceptis paucis, ut ‘res, spes, fides’ et reliqua. Alii autem hunc declinationis ordinem ad secundam declin‹ation›em iunxerut propter genetiuum singularem ‘‑i’ terminatum; alii ad tertiam propter accusatiuum singularem in 670‘‑em’, et datiuum et ablatiuum pluralem in ‘‑bus’; sed alii melius [et] ad quintam declinationem esse sanxerunt. Ita declinatur nomen femininum in ‘‑es’ in hac declinatione: ‘haec species, huius speciei, hanc speciem’ et reliqua per omnes cassus. Ita declinantur omnia feminina nomina in quinta 675declinatione, ‘acies, almicies, cessaries, canicies, dies, effigies, elu‹ui›es, facies, glaties, inglubies, inquies, macies, meridies, progenies, pauperies, pernicies, rabies, sanies, s‹ca›bies, superficies, species, syries, signicies, maceries, armicies, insanies, prolu‹ui›es’. Ea uero quae non habent ‘‑i‑’ ante ‘‑es’ in nominatiuo, ut ‘res, 680spes, fides’, ita declinantur: ‘haec res, rei, ‹rei›, rem, o res, re’; pluraliter: ‘he res, rerum, rebus, ‹res›, o res, rebus’ [et reliqua]. ‘Spes’ et ‘fides’ non habent pluralem numerum, licet in paucis inuenitur ‘spebus’, ut legitur ‘spebus ademptits’ et apud Virgilium: ‘Spes suas fabulis’, et reliqua. 685Ita nomen incerti generis declinatur, ut ‘haec’ uel ‘hic dies huius diei’ ‹et› reliqua; masculini generis in plurali numero, ut ‘hi dies, horum dierum, h[u]i[u]s diebus, hos dies, o dies, his diebus’. Nomina numeri usque ad III[I] declinantur; a IIII usque ad C non declinantur; a ‘ducentis’ usque ad finem numeri habent 690declinationem excepto I, quod est ‘mille’: in singulari numero non declinatur, non sic in plurali, ut ‘haec milia, horum milium’ et reliqua. Sic declinantur masculino genere: ‘hi ducenti, horum ducentorum’ ‹et› reliqua; feminino: ‘hae ducentae, harum ducentarum’; neutro: ‘haec ducenta, horum ducentorum’. Sic est CCC, CCCC, D, 695DC, DCC et reliqua. Quot sunt formae casuales? VI ut Isidorus: ‘exaptota nomina dicta eo quot per VI casibus uarietates habent, ut est “unus”; pentaptota, quod tantum in V cassibus uariantur, ut “doctus”; tetraptota, quod tantum in IIII cassibus declinantur, ut 700“lateris”; triptota, quod tantum in tribus, ut est “plus”; diptota, quod tantum in duobus, ut “Iopiter”; monoptota, quod uno tantum cassu| utuntur ut “frugi“’.

Critical apparatus

declinantur principatus A1: declinantur principatus principatus Acurrus corr. Giammona 2016: cursus (cf. l. 647) Amagistratus corr. Giammona 2016: magistratis Anomina[m] corr. Giammona 2016: nominam Along[u]i corr. Giammona 2016: longui Aper suppl. suppl. (cf. l. 1195 G) Giammona 2016: om. A] Hac regala in ultimis syllabis nomina, pronomina, participia, continentur: pronominam enim que declinantur in prima quae declinatur, ut ‘mea, tua, sua nostra, nne’ regulam sequuntur nominum quae declinantur in prima declinatione syllabis †...† ut ‘ego, mei, tui, sui, meus mei, tuus tui, suus sui, noster nostri, vester vestri’. Sed hoc sciendum est, quod accusatiuus singularis in monosyllabis producitur, ut ‘metese’; et datiuus in ‑i aliquando producitur, aliquando corripitur, ut ‘mihi, tibi, sibi’; et genetiuus in ‑us corripitur, ut ‘illius, ipsius’; in ceteris cassibus regulam nominis sequuntur in ultimis syllabis, ut Honoratus: reliqui quoque cassus regulam summunt ex nomine del. Adeclinationem corr. Giammona 2016: declinem A[et]] om. secl. Giammona 2016eluuies dubitanter corr. Giammona 2016: elues Aproluuies dubitanter corr. Giammona 2016: prolues Arei suppl. suppl. Giammona 2016: om. Ares suppl. suppl. alt.: om. A[et reliqua] secl. Giammona 2016: et reliqua Aademptis sed cf. Sulp. Sev. dial. II (III) 10, 3 ‘spebus intentis’ (sic l. 1228 G, l. 550 MOW) A: apud corr. Giammona 2016: apost Ahic corr. Giammona 2016: haec Aet suppl. suppl. Giammona 2016: om. Ah[u]i[u]s corr. Giammona 2016: huius AIII[I] corr. Giammona 2016: IIII Aet suppl. suppl. Giammona 2016: om. AIsidorus corr. Giammona 2016: īsid' A

Linguistic layer

Quotation layer

Sulp. Sev. dial. 2 (3), 10, 3Sulp. Sev. Mart. 1, 3, 3Isid. orig. 1, 7, 33