Macr. verb.

1492-62Inchoativa forma est quae iam aliquid inchoasse testatur, 3ut ‘pallescit’, cui necdum diffusus est totus pallor. Et haec 4forma semper in ‘‑sco’ quiescit (nec tamen omnia in ‘‑sco’ 5inchoativa sunt) et semper, dum sit derivativa, tertiae coniugationis 6fieri cogitur. 1Haec forma praeteritum nescit habere tempus perfectum. 2Quid enim simul et adhuc incipere et iam praeterisse 3dicatur? 4Hanc quoque formam sunt qui Graecis familiarem 5dicant, asserentes hoc esse ‘μελαίνομαι’ καὶ ‘θερμαίνομαι’, 6quod est ‘nigresco’ et ‘calesco’. Sed apud illos ‹quoque› 7aliqua huius significationis in ‘‑σκω’ exire contendunt, ‘τελίσκω, 8γαμίσκω, τιτρώσκω, γηράσκω’. ‘Διδάσκω’ autem, licet 9eiusdem finis sit, nemo tamen perfectum et non inchoativum 10esse dubitavit. 2-15516153, 2Frequentativa forma compendio Latinitatis obsequitur, 153, 3cum uno verbo frequentationem administrationis ostendit. 153, 4Haec forma nonnumquam uno gradu, nonnumquam 153, 5duobus derivatur, ut ‘cano canto cantito’; nec tamen est in 6posterioribus maior quam in prioribus frequentationis 7expressio, sicut nec in diminutivis secundus gradus minus 8priore significat, ‘anus anula anicula’. 9‘Sternuto’ frequentativum est a principali ‘sternuo’: Propertius 10‘candidus augustae sternuit omen Amor’. 1‘Pulto’ sunt qui accipiant pro eo quod est ‘pulso’ et ἀττικισμόν 2quendam Latinitatis existiment, ut apud illos ‘θάλασσα 3θάλαττα, πλάσσω πλάττω’: sed ‘pultare’ est saepe ‘pulsare’, 4sicut ‘tractare’ est saepe ‘trahere’. 5‘Eructat’ frequentativum est a principali ‘erugit’: ‹Ennius 6‘contempsit fontes, quibus ex erugit› aquae vis’. 7Et ‘grassatur’ iteratio est a ‘graditur’: Sallustius ‘cum inferior 8omni via grassaretur’. Sunt quaedam huius formae sine 9substantia principalis, ‘cyathissare, tympanissare, crotalissare’; 10sunt quae magis moram quam iterationem explicant, 11‘hastamque receptat 12ossibus haerentem’. 13Hic enim recipiendi difficultas sub specie frequentationis 14exprimitur. 15Hanc formam in Graecis verbis invenire non potui. 1571 tit.0, 1DE VSURPATIVA 2-15930, 2Hanc quidam gerundi modum vel participalem vocant, 0, 3quia verba eius paene omnia similia participiis sunt et sola 0, 4significatione distantia. Nam ‘vado salutatum’ hoc est dicere 0, 5‘vado salutare’ aut ‘ut salutem’. 6Item ‘ad salutandum eo’ participium esse iam desinit, 7nisi adieceris vel ‘hominem’ vel ‘amicum’: hac enim adiectione 8participii vim tenebit; sed tunc, cum ex verbo est habente 9passivam declinationem, ut ‘ad videndum, ad salutandum’. 10‘Ad declamandum’ vero cum dico, non possum adicere 11‘illum’, quia ‘declamor’ Latinum non est. 157, 1Haec forma Lati|nitati non solum praestat ornatum, sed 157, 2illud quoque, ut aliquid habere videatur quod Graeci iure 157, 3desiderent. 1594 tit.157, 4DE GENERIBVS VERBORVM 5-16526157, 5Quod Graeci διαθέσ‹ε›ις ῥημάτων vocant, hoc Latini 6appellant genera verborum: affectus enim Graeco nomine 7διάθεσις nuncupatur. 159, 1Graeci igitur διαθέσεις hac distinctione definiunt. Quae 159, 2in ‘‑ω’ exeunt activam vim significantia et iunguntur casibus 159, 3vel genitivo vel dativo vel accusativo et accepta ‘‑μαι’ syllaba 159, 4transeunt in passiva, haec activa dixerunt, ut ‘ἄρχω σου, 159, 5κελεύω σοι,τιμῶ σε’: haec adsumpta ‘‑μαι’ passiva fiunt. 6Contra παθητικά dixerunt quae in ‘‑μαι’ desinentia significant 7passionem et necesse habent iungi genitivo cum praepositione 8‘ὑπό’ ac possunt amissa ‘‑μαι’ syllaba in activum redire, 9‘ἄρχομαι ὑπὸ σοῦ, κελεύομαι ὑπὸ σοῦ, τιμῶμαι 10ὑπὸ σοῦ’. Cui ex supra scriptis definitionibus una defuerit, 11nec ἐνεργητικόν nec παθητικόν dicitur, sed si in ‘‑ω’ exit, 12οὐδέτερον vel ἀπολελυμένον vocatur, ut est ‘ζῶ, πλουτῶ, 13ὑπάρχω, ἑορτάζω’. In his invenies aliqua aperte et absolute 14actum, aliqua designant‹ia› passionem. Nam ‘τρέχω, ἀριστῶ, 1περιπατῶ’ de agente dicuntur, ‘νοσῶ’ autem et ‘ὀφθαλμιῶ’ 2sine dubio passionem sonant. Sed neque activa illa dicuntur, 3quia et nulli de supra dictis casibus iungi possunt 4nec ‘‑μαι’ recipiunt: nam nec ‘τρέχω σε’ nec ‘ἀριστῶ σε’ nec 5‘περιπατῶ σε’ dicitur, nec potest transire in ‘τρέχομαι 6ὑπὸ σοῦ, ἀριστῶμαι ὑπὸ σοῦ, περιπατοῦμαι ὑπὸ σοῦ’. 7Sed nec ‘νοσῶ’ et ‘ὀφθαλμιῶ’, quamvis verba sint passionis, 8dici παθητικά possunt, quia nec in ‘‑μαι’ desinunt, nec quisquam 9significatur passionis auctor, nec subiungitur illis ‘ὑπὸ 10σοῦ’, quod proprium passivorum est. Nam et in activo et in 11passivo debent omni modo duae, et administrantis et sustinentis, 12subesse personae. Haec igitur, quia utroque nomine 13carent, apud illos οὐδέτερα vel ἀπολελυμένα dicuntur, sicut 14apud Latinos ‘volo, vivo, valeo’. Sed sicut aliqua apud 15Graecos in ‘‑ω’ exeuntia significant passionem, ita multa reperies 16in ‘‑μαι’ desinentia et activam tantum habent‹ia› significationem, 17ut ‘κήδομαί σου, φείδομαί σου, ἐπιμέλομαί σου, 18ἱππάζομαί σου, μάχομαί σου, διαλέγομαί σου, δωροῦμαί 19σου, χαρίζομαί σου, εὔχομαί σου, ἄγαμαί σε, περιβλέπομαί 20σε’. Sunt apud Graecos communia, quae ab illis 21μέσα vocantur, quae, dum in ‘‑μαι’ desinant, et actum et passionem 22una eademque forma designant, ut ‘βιάζομαί σε’ καὶ 23‘βιάζομαι ὑπὸ σοῦ’, ‘ἀνδραποδίζομαί σε’ καὶ ‘ἀνδραποδίζομαι 24ὑπὸ σοῦ’. Sola quoque passiva hoc nomine, id est 25μέσα, vocantur, ut ‘ἠλειψάμην, ἡσάμην, ἐλουσάμην’. Haec 26enim licet τής μέσης διαθέσεως dicant, nihil tamen aliud 27significant nisi πάθος: nam hoc est ‘ἠλειψάμην’ quod ‘ἠλείφθην’; 28hoc est ‘ἡσάμην’ quod ‘ἥσθην’. Item ‘ἐγραψάμην, 1ἐφάμην, ἐδόμην’ μέσα appellant, cum nihil significant praeter 2actum. Hoc est enim ‘ἐγραψάμην’ quod ‘ἔγραψα’, nec 3umquam dicitur ‘ὑπὸ σοῦ ἐγραψάμην’, et hoc ‘ἐφάμην’ quod 4‘ἔφην’, hoc est ‘ἐδόμην’ quod ‘ἔδων’. Ergo et illa quae superius 5diximus, ‘φείδομαί σου, κήδομαί σου, ἱππάζομαι, μάχομαι, 6διαλέγομαι, περιβλέπομαι, δωροῦμαι, χαρίζομαι, 7εὔχομαι, ἄγαμαι’, cum actum solum significent, μέσα tamen 8appellantur; licet his similia Latini non communia, sed deponentia 9nominent. Est et haec Graecorum a Latinitate dissensio, 10quod, cum Latini numquam verbum commune dicant, 11nisi quod sit simile passivo, Graeci tamen quaedam et 12activis similia μέσα dixerunt, ut ‘πέπηγα’, quod μέσον dicitur 13et sub activo sono solam significat passionem: hoc est 14enim ‘πέπηγα’ quod ‘πέπηγμαι’. ‘Πέπληγα’ vero, ἀφ’οὗ τὸ 15‘πεπληγὼς ἀγορῆθεν’, 16καὶ ‘κέκοπα’, ἀφ’οὗ τὸ 17‘ἀμφοτέρω κεκοπώς’, 18tam de actu quam de passione dicuntur. Lectum est enim et 19‘πεπληγώς σε’ et ‘πεπληγὼς ὑπὸ σοῦ’, 20‘πεπληγὼς ἀγορῆθεν’ 21καὶ 22‘ῥάβδῳ πεπληγυῖα’. 23Similiter apud Latinos quaedam modo neutra, modo fiunt 24deponentia, ut ‘labo labor, fabricor fabrico, ructo et ructor’; 25quod etiam Graeci non ignorant, ‘βουλεύομαι βουλεύω, 26πολιτεύομαι πολιτεύω’.|| 1671 tit.0, 1DE DEFECTIVIS VERBIS VEL DICTIONIBVS 2-150, 2Tam apud Graecos quam apud Latinos aliqua verba in 0, 3declinatione deficiunt. De his Graecorum ista definitio est: 0, 4tribus enim modis dicunt verborum evenire defectum, aut intellectu 0, 5exigente aut litteris non convenientibus aut usu desistente. 6Ex his in duobus prioribus modis servimus necessitati, in 7tertio reverentiae vetustatis obsequimur. Per intellectum verba 8deficiunt omnia quae dicuntur πεποιημένα, id est quae 9ad similitudinem soni alicuius expressa sunt, ut 10‘λίγξε βιός’, 11‘σίζε ὀφθαλμός’ 12et similia. In his enim verbis nec aliae personae quaerendae 13sunt, nec in alios modos flectenda declinatio, quia tantum 14voces sunt expressae ad soni imitationem quem assignare 15volumus.|| 16-1711116Litterarum inconvenientia deficiunt, quotiens verbum 17habet ante ‘‑ω’ ‘μ’ vel ‘μν’: haec enim secundum regulam suam 18proferri vel in paracimeno seu ypersyntelico vel in aoristo 19seu mellonte non possunt, ut ‘νέμω’ cum regulariter fieri debuisset 20‘νένεμκα ἐνενέμκειν’, quia non potuerunt hae litterae 21convenire, intercessit ‘η’, ‘νενέμηκα ἐνενεμήκειν’; item 167, 1‘ἐνέμ[φ]θην’ vel ‘νεμ[φ]θήσομαι’ eandem sumpsere litteram 167, 2propter euphoniam, ‘ἐνεμήθην νεμηθήσομαι’. Item [in] tertia 167, 3persona singulari‹s›, quae ‘τ’ habet in ultima syllaba,accepta 167, 4‘ν’ facit pluralem, ‘λέγεται λέγονται, μάχεται μάχονται’; 167, 5verum ‘κέκαρται’ in plurali declinatione ‘ν’ non potuit 6admittere, ideoque defecit: sic ‘ἔσταλται’, sic ‘κέκοπται’ et 7alia mille, et remedium de participio mutuata sunt. Alia 8sunt apud illos quae consuetudo destituit, ut omnia verba 9quae desinunt in ‘‑νω’, ‘λανθάνω, ἁνδάνω, μανθάνω’, quae 10nonnisi usque ad praeteritum imperfectum declinantur; similiter 11et quae in ‘‑σκω’, ‘γηράσκω, τελίσκω, γαμίσκω, 12τιτρώσκω’. Nam quod legimus ‘διδάξω’, a themate est non 13‘διδάσκω’, sed ‘διδάχω’, cuius indicium est ‘διδαχή’. Idem patiuntur 14quae in ‘‑υω’ exeunt dissyllabis maiora, ‘ὀμνύω 15ὄμνυμι, πηγνύω πήγνυμι, ῥηγνύω ῥήγνυμι’. Similiter imperfectum 16praeteritum non excedunt et quae in ‘‑ειω’ exeunt, 17ut ‘‹ὀ›κνείω, γαμησείω, βρωσείω’, nec non et quae ex monosyllabo 18per ‘ἰῶτα’ geminantur, ut ‘τρῶ τιτρῶ, βῶ βιβῶ, 19χρῶ κιχρῶ’. Haec omnia usque ad imperfectum tempus 20possunt extendi, non plus. 1Apud Latinos deficiunt ‘inquam’ et ‘sum’. Nam sequentes 2personae analogiam primae personae non servant: alterum 3enim facit ‘inquam inquis inquit’, alterum ‘sum es est’, 4et illud quidem in reliquis omnibus deficit temporibus; ‘sum’ 5vero in aliud transit, ut tempora compleat, ‘eram fui ero’. 6Sunt quae in prima solum persona deficiunt, ‘ovas ovat’: 7‘ovo’ enim lectum non est; similiter ‘daris datur’. 8‘Soleo’ nescit futurum; ‘verro’ perfectum ignorat. ‘Genui’ 9ex quo themate venit nullus scit, licet Varro dixerit ‘genunt’. 10Nec mirum: nam et apud Graecos tam praeterita invenies 11quam futura quae praesenti careant, ‘ἤνεγκα, ἔδραμον, οἴσω’.