Prisc. part.

1‘Troiae’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Proprium. Cuius 2speciei? Derivativae; a ‘Troe’ enim rege nominata est ‘Troia’. Dic ab 3eo alia derivata. ‘Troianus Troicus’; ‘Tros’ quoque quando pro 4appellativo, id est gentili, accipitur. Et sciendum quod pleraque 5gentilium et propria solent esse ipsorum conditorum urbium sive 6gentium, ut ‘Italus, Danaus, Latinus, Tros’. Cur ‘Troia’, cum apud 7Graecos ‘‑oe‑’ dipthongon in priore habeat, syllaba non servat etiam 8apud nos? Quia in disyllabis, in quibus ‘‑ae‑’ vel ‘‑oe‑’ dipthongi antecedunt 9sequente vocali, dieresin solent facere Latini plerumque et 10pro consonante duplici accipere ‘‑i‑’ et eam a priore subtrahere syllaba 11et adiungere sequenti, quamvis antiqui solebant duas ‘‑ii‑’ scribere et 12alteram priori subiungere alteram praeponere sequenti, ut ‘Troiia, 13Maiia, Aiiax’. Hanc tamen consuetudinem Latini habuerunt ‘Aeoles’ 14imitantes qui ‘κοῖλον’ per divisionem dicunt, ‘κόϊλον’ et multa 15similiter dividunt. 1‘Qui’ quae pars orationis? A quibusdam pronomen hoc esse 2putatur sed non recte; proprie enim pronomen est quod pro nomine 3proprio ponitur et personam finitam habet. Ergo, cum ‘quis’ et 4‘qui’ et ‘qualis, talis’ et ‘quantus, tantus’ et similia vel interrogativa vel 58, 5relativa nec finitas habeant personas, nec loco proprium nominum 6accipiantur, non sunt pronomina dicenda sed potius nomina. 7Nec mirum si quaedam ex ipsis declinationem habeant pronominum, 8cum pronomina quoque multa, de quibus non est dubitatio, 9quod pronomina sunt, nominum habeant declinationem, ut ‘meus, 10tuus, noster, vester’. Et sciendum quod ‘qui’ pro ‘quis’ ponitur, ‘quis’ 11autem pro ‘qui’ non, et, quia omnia huiuscemodi nomina relativa per 12se acuuntur, in contextu autem orationis gravantur, id est pro acuto 13in fine gravem accentum accipiunt. Hoc tamen ipsum ‘qui’ pro 14adverbio quoque saepe invenitur quando accipitur pro quomodo 15(est etiam ablativus). Fac ab eo compositum. ‘Quisquis, quisque, 16aliquis’ vel ‘aliqui, siquis, nequis, quisquam, quicumque, quispiam, 17quidam, quin’, quod significat ‘qui non’ et ‘cur non’ et ‘ut non’ et ‘nec 18non, atqui’ et ‘atquin’. 4‘Primus’ quae pars orationis? Nomen. Cuius est speciei? 59, 5Ordi||nalis et est a Graeco. Cuius est gradus? Superlativi. Unde 6hoc certum est? Quia omnibus solet numeris praeponi et genitivo 7plurali semper coniungitur, quod suum est superlativi, ut primus 8illorum. Ergo proprie illorum est nominum superlativus quae 9numerum significant a tribus et ultra. Nam comparativus eiusdem 10prior, quia ad unum solet fieri, semper inter duos ponitur. Quod 11autem comparativum est prior ostendit etiam neutrum quod ab eo 12nascitur, prius. Nullum enim nomen in ‘‑or’ desinens commune in 13‘‑us’ facit neutrum nisi sit comparativum ut ‘hic’ et ‘haec melior’ et ‘hoc 14melius’, ‘hic’ et ‘haec doctior’ et ‘hoc doctius’; sic ergo ‘hic’ et ‘haec prior’ 15et ‘hoc prius’. Fac adverbium. ‘Prime’ et ‘primum’ et ‘primo’. Fac 16derivativum nomen. ‘Primitiae, primitivus primitiva primitivum, 17primarius, primulum, primores, priscus, pristinus, primas, primatis’. 18Cur in fine circumflectitur ‘primas’? Quia antiqui ‘hic’ et ‘haec primatis’ 19dicebant paenultimam circumflectentes; ‘‑ti‑’ igitur concisa 20mansit accentus integer in eadem a littera quae extremae syllabae 21facta est, quae erat in pleno paenultima. Ergo hoc idem in omnibus 22similibus observandum est ut ‘Arpinas, Sufenas, Capenas’ et similibus 23aliis. Fac composita a primo. ‘Primordium, principium, primipilarius, 24primicerius, decemprimi’, quomodo ‘decemviri’, 25primogenitus ‘πρωτότοκος’ ‘primotinos’ ‘πρώιμος’ quomodo ‘serotinus’ 26‘ὄψιμος’ ‘pridieprinceps’. 1‘Ab’ quae pars orationis? Praepositio. Quid est praepositio? 2Pars orationis quae praeposita aliis partibus orationis significationem 3earum aut complet aut mutat aut minuit; complet ut ‘facio, 4perficio’, mutat ut ‘doctus, indoctus’, minuit ut ‘rideo, subrideo’. Cui 60, 5casui coniungitur ab praepositio? Ablativo. In appositione sola an 6etiam in compositione aliis partibus orationis praeponitur? Praeponitur 7tam in compositione quam in appositione, sed in compositione 8cum nominativo et cum eius declinatione vel illis 9dictionibus quae carent casibus, in appositione vero cum ablativo 10casualium tantum, ut ‘abduco abducens abducentis, abigo abigens 11abigentis’. Et sciendum quod eandem significationem habent ‘a ab 12abs’; et ‘a’ quidem vel ‘abs’|| vocali sequente non ponimus; ab vero 13non solum vocalibus sequentibus, sed etiam consonantibus quibusdam 14non male sonantibus antecedente ‘ab’ ut ‘abduco, abdo’; ‘abs’ 15vero sequente ‘q‑’, ut ‘abs quolibet’, vel ‘‑c‑’, ut ‘abscondo’, vel ‘‑t‑’, ut 16‘abstraho’. Quo accentu pronuntiatur ‘ab’? Per se acuto, in versu 17vero gravi sicut et aliae omnes praepositiones in suo loco positae, 18id est praepositivae. Nam est quando mutato ordine postponuntur 19et mutant accentum, ut ‘te propter, eundem propter’: hic paenultimum 20acutum habet accentum, quod si praeponeretur, sine dubio 21gravaretur. 22‘Oris’ quae pars orationis? Nomen. Cuius numeri? Pluralis. Dic 23singularem. ‘Ora’. Quando habet aspirationem ‘hora’? Quando ‘tempus’ 24significat; quando autem ‘fines’, sine aspiratione est, et quando 25plurale est neutri generis est a singulari quod est os. 1‛Conticuere omnes intentique ora tenebant’ 2Scande versum. ‘Conticu ereom nesin tentique orate nebant’. Dic 3caesuras. Semiquinaria, conticuere omnes. Quot habet figuras? Decem. 4Quare? Quia habet duos dactylos et tres spondeos. Tracta 61, 5pedes. Conticuere omnes et cetera. Quot partes orationis habet? 6Sex. Quot nomina? Duo. Quae? ‘Omnes, ora’. Quot verba? Duo, 7‘conticuere, tenebant’. Quid aliud habet? Participium ‘intenti’ et coniunctionem 8‘-que’. 9‘Conticuere’ quae pars orationis? Verbum. Quale? Perfectum. 10Quo modo dictum? Indicativo coniugationis secundae. Cur secundae? 11Quia in praesenti tempore secunda persona in ‘‑es’ productam 12desinit, ‘conticeo contices’, quamvis a prima quoque persona hoc 13manifestum est in hac coniugatione. Omnia enim verba in ‘‑eo’ 14desinentia secundae sunt coniugationis exceptis paucis primae 15coniugationis (quae fere sunt haec ‘beo beas, creo creas, screo screas, 16meo meas, nauseo nauseas, laqueo laqueas, calceo calceas’) et quartae 17‘eo is, queo quis’ et quae ex his componuntur. Cuius est significationis? 18Activae. Dic passivum. ‘Conticeor’. Cuius est numeri? Pluralis. 1Cuius figurae? Compositae. Ex quibus? Ex integro et corrupto. 2Nam ‘con‑’ praepositio est integra, quamvis separata in appositione 3non potest inveniri sed semper in compositione; ‘‑ticuere’ autem 4corruptum est quia ‘‑a‑’, quod habuit integrum, mutavit in ‘‑i‑’, ‘ticuere’ 61, 5pro ‘tacuere’. Cuius est personae? Tertiae pluralis, quae tam in ‘‑re’ 6quam in ‘‑runt’ in hoc tempore finitur. Cuius est|| temporis? Praeteriti 7perfecti. Dic primas eius personas in omni tempore per singulos 8modos. Indicativo ‘conticeo conticebam conticui conticueram conticebo’. 9Imperativum totum dic. ‘Contice conticeat conticeamus 10conticete conticeant; conticeto tu conticeto ille conticetote conticeant’ 11vel ‘conticento’. Optativo ‘utinam conticerem conticuissem 12conticeam’; subiunctivo ‘cum conticeam conticerem conticuerim 13conticuissem conticuero’; infinito ‘conticere conticuisse conticitum 14ire’. Impersonalia indicativo ‘conticetur conticebatur conticitum est’ 15vel ‘fuit conticitum erat’ vel ‘fuerat conticebitur’; imperativo ‘conticeatur 16conticetor’; optativo ‘utinam conticeretur conticitum esset’ 17vel ‘fuisset conticeatur’; subiunctivo ‘cum conticeatur cum conticeretur 18cum conticitum sit’ vel ‘fuerit conticitum esset’ vel ‘fuisset 19conticitum erit’ vel ‘fuerit’. Infinita impersonalia similia sunt passivis: 20‘conticeri conticitum esse’ vel ‘fuisse conticitum iri’. Quid ergo 21interest inter infinita impersonalium et passivorum? Quod impersonalibus 22infinitis necesse est et verbum et pronomen sive nomen 23adiungere ut ‘taceri a me volo’, id est ‘tacere volo’; sin autem verbum 24tantum addas dicendo ‘taceri volo’, passivum ostendis sine dubio. 1Licet tamen passivo etiam adiungere ablativum casum, sed ut subiungatur 2accusativus primae vel secundae vel tertiae personae ut 3‘legi volo me a te, legi vis te a me, legi illum volo a te’ vel ‘a me, legi 4ille se vult a me’. Ecce hic passivum est sine dubio, quia et nominativum 62, 5et accusativum et ablativum adiunxi infinito quod si esset 6impersonale fieri non posset. Ex illo quoque hoc facile est dinoscere 7quod impersonale significationem habet activam etiam in infinito. 8Nam ‘taceri a me volo’ dicimus pro ‘tacere volo’; ‘taceri’ autem illum 9‘volo’ eam personam pati ostendit quam protuli per accusativum 10casum. In impersonalibus autem pati quidem neminem significamus, 11agere autem eam personam ostendimus, quam per ablativum 12casum proferimus, ut ‘taceri a me volo’ pro ‘tacere volo, taceri a te 13volo’ pro ‘tacere te, taceri ab illo volo’ pro ‘tacere illum’.