Prisc. part.

1023-103‛Ut belli signum Laurenti Turnus ab arce’ 4Scande versum. ‘Utbel lisi gnumLau renti Turnusab arce’. Quot 5caesuras habet? Semiquinariam. Quomodo? ‘Ut belli signum’. Quot 6figurarum est? Quinque. Quare? Quia constat ex quattuor spondeis 7et uno dactylo. Tracta singulos pedes. ‘Utbel’ spondeus ex 8duabus longis et cetera. Quot partes orationis habet? Septem, ‘ut, 9belli, signum, Laurenti, Turnus, ab, arce’. Quot nomina? Quinque, 10‘belli, signum, Laurenti, Turnus, arce’. Quid aliud? Adverbium ‘ut’ et 11praepositionem ‘ab’. 11-1711‘Ut’ quae pars orationis? Hic adverbium temporale, alias autem 12similitudinis potest esse. Et adiecta tamen ‘‑i’ eandem habet significationem, 13‘uti’; cui adicitur ‘‑nam’ et fit adverbium optandi ‘utinam’; similiter 14cum ‘vel‑’ compositum ‘velut’ et ‘veluti’ adverbium similitudinis est et 15quando ‘ἵνα’ vel ‘ὅτι’ Graecum significat pro coniunctione causali 16accipitur. Est etiam quando optativum est ut Terentius in Phormione 17‘ut illum di deaeque omnes perdant’. 18-103818‘Belli’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum. Cuius 19speciei? Derivativae. Unde derivatur? Ab ea quod est ‘bonum bellum’ 20diminutivum est. Per antiphrasin igitur, hoc est per contradictionem, 21pro ‘malo bellum’ dicitur, id est quod malo hominum est 22inventum. A ‘bono’ ergo masculinum ‘bonus bellus’, femininum ‘bona 102, 1bella’, neutrum quod est ‘bonum bellum’ facit. Omnia enim in ‘‑us’ 102, 2desinentia masculina geminant ‘‑l‑’ in diminutivis, ut ‘geminus gemellus’ 102, 3et ‘gemina gemella’ et ‘geminum gemellum’. Et sciendum quod 102, 4inveniuntur etiam ipsorum diminutivorum comparativa et superlativa, 102, 5quomodo comparativorum diminutiva, quae apud Graecos 6non invenis unde et Terentius in Adelphis 7‛atque unum quicquid, quod quidem erit bellissimum 8 carpam’.|| 1039-199Ex ‘bello’, quod bonum significat, ‘bellaria’ dicuntur ‘τὰ 10τραγήματα’. Dic ab eo quod est ‘bellum’, quod pugnam significat, 11derivativum aliud. ‘Bellicus bellica bellicum’ et ex hoc ‘bellicosus 12bellicosa bellicosum’. ‘Bellienus’ quoque proprium a ‘bello’ est derivatum; 13‘bello bellas’ verbum ex quo ‘bellax’ quod est trium generum 14(‘bellator’ enim ‘bellatrix’ facit). Ab eo est etiam ‘Bellona’ dea bellorum; 15duellum antiqui dicebant pro ‘bellum’ ex quo ‘perduellio’. A ‘bello’ 16compositum ‘bellipotens’ et ‘belliger’ et ‘imbellis’ et ‘rebellis’ et ‘rebello’ 17verbum; ‘debello’ quoque compositum verbum: inde etiam ‘debellatum 18est’. ‘Belli’ enim portae, quamvis duae sint partes, pro uno tamen 19nomine proprio accipiuntur, quod significat fores templi Iani. 20-1041020‘Signum’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum. 21Cuius speciei? Primitivae. Fac ab eo derivativum. Diminutivum 22‘sigillum’, verbum ‘signo signas’ et ‘signio signis’ et ex eo compositum 23‘insignia insignis’ unde ‘insignitus’. Praeterea ‘significo significas significat’ 24et ‘signifer’ et ‘antesignanus’, hoc est propugnator signorum, 25et ‘designo’ unde ‘designatus’ et ‘resigno’, ut Vergilius in quarto 26‘et lumina morte resignat’. 27Est autem univocum, id est ‘ὁμώνυμον’: significat enim ‘τὴν 103, 1σφραγῖδα’ καὶ ‘τὸ ἄγαλμα’ καὶ ‘τὸ τῶν πολέμων σημῖεον, τὸ ἐν 103, 2τῷ κοντῷ’ καὶ ‘τὸ σύνθημα’; ut in eodem libro 103, 3 <‘Tellus et pronuba Iuno 103, 4dant signum’; 103, 5idem in septimo> 6‘it bello tessera signum’ 7καὶ ‘τὴν σάλπιγγα’, ut Lucanus < 8et Virgilius in decimo> 9‘signa canunt’. 11-105311‘Laurenti’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum. 12Cuius speciei? Derivativae. Cuius speciei derivativorum? Possessivum; 13est tamen etiam patriae si est ablativus ab eo quod est ‘hic’ et 14‘haec’ et ‘hoc Laurens huius Laurentis’. Potest tamen et proprium 15ipsius civitatis esse si genetivus accipitur ‘hoc Laurentum huius 16Laurenti’, ut sit ‘ab arce Laurenti’, hoc est ‘ab arce urbis Laurenti’. 17Sed si est ab eo quod est ‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc Laurens’, ‘ab hoc||’ et ‘ab 18‘hac’ et ‘ab hoc Laurenti’ pro Laurentina posuit unde Lucanus 19‘Laurentinosque penates’. 20‘Laurentum’ nominatum est a ‘lauro’ inventa in arce teste ipso 21poeta. Compositum ab eo quod est ‘laurus lauriger’ unde ‘laurigeros 22currus’; a ‘laurus’ etiam ‘laureatus’ et ‘laureata’ et ‘laureatum’: Cicero 23‘fasces laureatos’, hoc est victoria laurum habentes. Ex eo proprium 24‘Laurentius Laurentia’ comprehensivum, quod Graeci 25‘περιεκτικόν’ vocant, ‘lauretum’ veluti ‘myrtetum, rosetum’. Dic derivativum. 26‘Laureus’ quomodo ‘myrteus, corneus’. Dic aliud derivativum. 27‘Laurentius’ proprium et ‘Laurentia’. ‘Laurus’ quotae est 28declinationis? Invenitur et secundae et quartae declinationis: est 29enim exceptum. Omnia enim arborum nomina in ‘‑us’ desinentia et 30feminina sunt et secundae declinationis ut ‘cupressus cupressi, 104, 1myrtus myrti, ulmus ulmi, ornus orni, pyrus pyri’, exceptis quinque 104, 2quae tam secundae quam quartae inveniuntur ‘quercus, laurus, pinus, 104, 3cornus, ficus’. ‘Laurea’ quoque pro ‘lauro’ accipitur. 1054-11104, 4‘Turnus’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Proprium. Cuius 104, 5speciei? Univocae; potest enim etiam appellativum intellegi piscis 6nomen fluvialis. Fac ab eo possessivum. ‘Turnius Turnia Turnium’ 7sicut a ‘Saturno Saturnius Saturnia Saturnium’. Patronymicum potest 8secundum analogiam dici ‘Turnides’; sed raro in Latinis nominibus 9solent eiusmodi formae patronymicae fieri, quamvis poeta 10‘Scipiadas’ figuraverit a ‘Scipione’ (sed et ipsum ‘ἀπὸ τοῦ 11Σκιπίωνος’), quod Graecum esse videtur. 12-2012‘Ab’ quae pars orationis? Praepositio. Cui casui servit? Ablativo. 13Quid interest inter ‘ab’ et ‘a’ et ‘abs’? Quod consonante sequente 14‘a’ scribendum plerumque est, vocali vero omnimodo ‘ab’. Invenitur 15‘ab’ etiam consonantibus sequentibus sed quae non aspere post ‘‑b’ 16sonant. ‘A’ vero vocali sequente, nisi loco sit consonantis, id est ‘i‑’ vel 17‘v‑’, numquam invenitur, ut ‘a Iove, a Venere’. ‘Abs’ autem ‘q‑’ vel ‘t‑’ vel 18‘c‑’ sequentibus paucis anteponitur tam in appositione quam in compositione, 19in appositione ut ‘abs te’ pro ‘a te’ et in compositione 20‘abstuli, absconde, absque ullo malo’ pro ‘sine ullo malo’. 21-107521‘Arce’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum. 22Cuius speciei? Derivativae. Unde derivatur? Ab ‘arceo’ verbo ‘arx’, 23quae arcet facile munimento suo hostes. Inde etiam summitates 24montium, ex quibus facile possunt depelli hostes, ‘arces’ dicuntur et 25‘arcus’ quod longe arceat similiter hostes. Declina verbum. ‘Arceo 26arces arcet’. Cuius est significa||tionis? Activae. Quotae est coniugationis? 27Secundae. ‘Arceo’ verbum activum indicativo modo dictum 105, 1tempore praesenti ‘arceo’, praeterito imperfecto ‘arcebam’, 105, 2praeterito perfecto ‘arcui’, plusquamperlecto ‘arcueram’, futuro ‘arcebo’; 105, 3imperativo modo tempore praesenti ‘arce arceat arceamus 105, 4arcete arceant’, futuro ‘arceto tu arceto ille arcetote arceant’, optativo 105, 5modo tempore praesenti et praeterito imperfecto ‘utinam arcerem’, 6praeterito perfecto et plusquamperfecto ‘arcuissem’, futuro 7‘arceam’; subiunctivo modo tempore praesenti ‘cum arceam’ imperfecto 8‘arcerem’, perfecto ‘arcuerim’, plusquamperfecto ‘arcuissem’, 9futuro ‘arcuero’. Infinitivo modo tempore praesenti ‘arcere’, praeterito 10‘arcuisse’, futuro ‘arcitum ire’ vel ‘arciturum esse’; gerundia vel 11participialia ‘arcendi arcendo arcendum arcitum arcitu’. Participia 12veniunt a verbo activo duo, praesentis temporis et futuri, praesentis 13‘arcens’ futuri ‘arciturus’. Declina passivum. ‘Arceor arceris’ vel 14‘arcere arcetur arcebar arcitus sum’ vel ‘fui’ secundum analogiam 15quamvis in usu deficit (compositum tamen eius ‘coerceor coercebar 16coercitus sum’ in frequenti est usu); plusquamperfecto ‘arcitus eram’ 17vel ‘fueram’, futuro ‘arcebor’, imperativo modo tempore praesenti 18‘arcere arceatur arceamur arcemini arceantur’, futuro ‘arcetor tu 19arcetor ille arceminor arceantur’ vel ‘arcentor’; optativo modo ‘utinam 20arcerer’, praeterito perfecto et plusquamperfecto ‘arcitus essem’ 21vel ‘fuissem’, futuro ‘arcear’; subiunctivo ‘cum arcear’, praeterito imperfecto 22‘arcerer’, praeterito perfecto ‘arcitus sim’ vel ‘fuerim’, praeterito 23plusquamperfecto ‘arcitus essem’ vel ‘fuissem’, futuro ‘arcitus ero’ 1vel ‘fuero’; infinito praesenti ‘arceri’, praeterito ‘arcitum esse’ vel ‘fuisse’, 2futuro ‘arcitum iri’; gerundia vel participialia communia sunt autem 3tam in activo quam in passivo: ‘arcendi arcendo arcendum arcitum 4arcitu’. Participia veniunt a verbo passivo duo, praeteriti et futuri, 5praeteriti ‘arcitus’ futuri ‘arcendus’. 1076-166‛Atque ea diversa penitus dum parte geruntur’ 7Scande versum. ‘Atqueea diuer sapeni tusdum partege runtur’. 8Quot caesuras habet iste versus? Duas, semiquinariam ‘atque ea 9diversa’, et semiseptenariam ‘atque ea diversa penitus’. Quot figurarum 10est iste versus? Decem. Quare? Quia constat ex tribus dactylis 11et duobus|| spondeis. Tracta singulos pedes. Atque ea dactylus ex 12una longa et duabus brevibus et cetera. Quot partes orationis habet 13iste versus? Septem, ‘atque, ea, diversa, penitus, dum, parte, geruntur’. 14Quot habet nomina? Duo. Quae? ‘Diversa’ et ‘parte’. Quot verba? 15Unum, ‘geruntur’. Quot pronomina? Unum, ‘ea’. Quot adverbia? 16Duo, ‘penitus’ et ‘dum’. Quot coniunctiones? Unam, ‘atque’.