Prisc. part.

17-108617‘Atque’ quae pars orationis? Coniunctio. Cuius est potestatis? 18Copulativae, ordinis communis tam praepositivi quam postpositivi 19invenitur. Sed raro postponitur quomodo ‘etiam’. Et quid interest 20inter ‘‑que’ et ‘ac’ et ‘atque’? Quia que semper postpositiva est ‘et’ 21enclitica et significat non modo et sed etiam ‘τε’ Graecam quando 22repletiva est. ‘Ac’ autem semper praepositiva est et accipitur etiam 23pro adverbio similitudinis quomodo ‘atque’, ut 24‘haud secus ac iussi faciunt’. 107, 1‘Et’ autem tam praepositiva quam postpositiva copulationem 107, 2solam significat. Cuiuis est figurae ‘atque’? Compositae. Ex quibus? 107, 3Ex duobus integris ‘at’ et ‘que’. Quem habet accentum? Praepositiva 107, 4omnis coniunctio et praepositio gravatur, postpositiva autem generalem 107, 5accentum servat dictionum. 1082-120, 2Quae sunt alia nomina quae declinationem pronominum habent? 0, 3In ‘‑us’ quidem desinentia sex ‘unus, ullus, nullus, solus, totus, alius’, in 0, 4‘‑er’ vero duo ‘uter’ et ‘alter’ et ex his composita excepto ‘neuter neutri’. 0, 5Dic nominativum ab eo quod est ea. Masculinum ‘eius is’ femininum 6‘ea’ neutrum ‘id’. Quid habet notandum|| hoc pronomen? Quod 7nominativum pluralem masculinum tam in ‘‑ei’ facit quam in ‘‑ii’ et 8dativum et ablativum tam in ‘‑eis’ quam in ‘‑iis’ et quamvis ‘‑i’ duplicetur 9pro una accipitur syllaba in metris quomodo ‘di’ et ‘dis’ pro ‘dei’ et 10‘deis’. Fac ab eo quod est is compositum. Idem ‘eiusdem’. Et quid 11interest inter neutrum et masculinum? Quod masculinum producitur, 12neutrum vero corripitur. 7-110,17‘Ea’ quae pars orationis? Pronomen. Quale? Subiunctivum vel 8relativum. Primitivum est an derivativum? Primitivum. Quot sunt 9pronomina indubitabilia? Primitiva quidem octo, primae personae 10‘ego’, secundae ‘tu’, tertiae sex ‘ille, ipse, iste, hic, is, sui’. Et quare prima 11et secunda persona singulas habent voces, tertia autem tot etiam 12diversas? Quia prima et secunda praesentes semper sunt et iuxta 13se collocantur et demonstrativae sunt; tertia autem modo iuxta 14collocatur modo longe modo praesens modo absens modo demonstrativa 15modo relativa modo discretiva. Quid interest inter ‘hic’ et 16‘iste’ et ‘is’? Quia ‘hic’ praepositium est et demonstrativum et in 17declinatione nominum a grammaticis pro articulo accipitur, ‘iste’ 18vero demonstrativum est, ‘is’ subiunctivum vel relativum, ‘ille’ potest 19et in loco aliquo longe posito esse demonstrativum et relativum 20potest tamen idem esse et eum significantia aliqua proferri, ut 21‘sic Iuppiter ille monebat’. 22Ipse autem et relativum et discretivum est; relativum est ut 23‘ipse modo Aeneas, nostri si tanta cupido est’; 24discretivum est ut ‘ego ipse, tu ipse, ille ipse’:|| 25‘quaeque ipse miserrima vidi’. 26‘Ideo’ autem discretivum dicitur, quia discernit personam cui coniungitur, 27ostendens per se facere et non per alium, ut ‘quaeque 28ipse miserrima vidi’, hoc est ‘ipse’ per ‘me’, non per ‘alium’. Dic 1derivativa pronomina quot sunt. Septem, ‘meus, tuus, suus, noster, 2vester, nostras, vestras’. Quot sunt declinationes pronominum? 3Quattuor, una illorum quae in ‘‑i’ iaciunt genetivum et dativum, ut 4‘mei mihi, tui tibi, sui sibi’, altera eorum quae in ‘‑ius’ habent genitivum, 5ut ‘illius, huius’, tertia quae secundum mobilia declinantur nomina 6‘meus, tuus, suus, noster, vester’, quarta quae tertiam nominum declinationem 7sequitur ‘nostras, vestras’. Quae sunt dubia? Quae Stoici 8quidem antiquissimi inter articulos [cum praepositionibus] ponebant, 9Romani autem inter pronomina infinita vel interrogativa vel 10relativa vel redditiva, Dyonisius vero et Apollonius et Herodianus 11rationabiliter inter nomina. Sunt autem substantiae vel qualitatis 12vel quantitatis vel numeri [infinita]. Substantiae ut ‘quis’, quod tam 13interrogativum est quam infinitum, cuius relativum est ‘qui’, quod 14per se quidem acuitur, in lectione vero gravatur. Invenitur tamen 15etiam pro ‘quis’ atque tum circumfiectitur. Obliqui autem eorum 16casus, quando relationem significant, gravantur. ‘Qualitatis, qualis’, 17quod paenultimam circumflectit quando interrogativum est; quando 18vero infinitum est vel relativum, acuitur ultima quae tamen in 19lectione sopitur: eius redditivum talis. Dic quantitatis. ‘Quantus’ 20quod similiter tria significat, interrogationem quando paenultima 21acuitur, quando vero ultima infinitum vel relativum est, quod 22similiter in lectione sopitur; eius redditivum tantus. Numeri ‘quot’, 23quod similiter tria significat, interrogationem infinitionem relationem, 24sed quando interrogativum est acuitur, quando autem relativum 25vel infinitum in lectione gravatur; eius redditurum tot. Dic 26derivativum ab eo quod est quis. ‘Cuius cuia cuium’ quae sunt 27possessiva infinita quae Graeci non habent. Praeterea ‘hic’ et ‘haec 28cuias’ et ‘hoc cuiate huius cuiatis’, quae sunt gentilia infinita. Et 29sciendum quod haec declinationem pronominum habent ‘quis’ vel 30‘qui, cuius’, et eam tamen inaequalem cum accusativum ‘quem’ facit 1et ablativum ‘a quo’ vel ‘a qui’ et dativum pluralem ‘quibus’ vel ‘quis’. 13-111413‘Diversa’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum. 14Cuius speciei? Derivativae. Unde derivatur? A ‘vertor’ verbo ‘versus’ 15participium, et a participio factum est nomen compositum ‘diversus 16diversa diversum’; generis hic feminini numeri singularis quando 17femininum est, quando vero neutrum pluralis. Et notandum quod 18omnia mobilia in ‘‑a’ facientia femininum et nomina et pronomina et 19participia similem habent femininum singulare et neutrum plurale 20ut ‘primus prima primum, pulcher pulchra pulchrum, armiger armigera 21armigerum, satur satura saturum, illc illa illud, iste ista 22istud, is ea id, hic haec hoc’: haec et singulare est femininum et 23plurale neutrum. Nec non etiam ‘quis quae quod’: quae tam singulare 24est femininum quam plurale neutrum. Participia quoque ‘amaturus 25amatura amaturum, amatus amata amatum’. Cuius est numeri? 26Singularis quia femininum est in hoc versu, figurae compositae. Ex 27quibus? Ex duobus integris, id est ex di praepositione, quae separatim 28non invenitur per se, et versa. Sunt autem inseparabiles 29praepositiones, id est quae per se separatae numquam possunt 30inveniri, hae: ‘di‑, dis‑, re‑, se‑, am‑, con‑’; quas tamen praepositiones ideo 31dicimus quia interpraetatio quoque earum apud Graecos praepositiones 110, 1eas ostendit et praepositivum locum sibi semper in compositione 110, 2defendunt. Diversus tamen apud Latinos frequenter non 110, 3solum pro varius sed etiam pro separatus accipitur et discretus ex 110, 4quo etiam derivatur diversitas. 1115-14110, 5‘Penitus’ quae pars orationis? Adverbium. Cuius significationis 6est? Hic localis, alias qualitatis; significat enim prorsus vel intima 7parte ut 8‘et causas penitus temptare latentes’. 9Et hic tamen similem habet significationem ‘penitus’, id est in 10penitissima parte, hoc est intima, Italiae. Antiqui enim et ‘penitior’ 11et ‘penitissimus’ ab eo solebant dicere velut ‘ulterior ultimus’. Cuius 12est speciei? Primitivae. Ex eo enim nomen ‘penitior’ et ‘penitissimus’ 13nascitur et adverbium comparativum ‘penitius’ superlativum ‘penitissime’. 14Cuius est figurae? Simplicis.|| 15-2515‘Dum’ quae pars orationis? Adverbium temporale, quomodo 16hic. Est autem etiam coniunctio causalis quando pro ‘ἵνα’ Graeca 17coniunctione accipitur ut 18‘multa quoque et bello passus dum conderet urbem’ 19Et sciendum quod adverbium indicativo coniungitur, coniunctio 20vero subiunctivo. Est tamen etiam pro coniunctione repletiva, ut 21‘Sosia 22adesdum paucis te volo’ 23et ‘nedum illi corruptis moribus victoriae temperarent’. Ex eo 24derivatur ‘dudum’. Post ‘nec’ quoque ‘vel’ post ‘non’ vel post ‘haud’ 25posita adverbium est temporale ut ‘necdum, nondum, haud dum’. 26-112426‘Parte’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Appellativum. 27Cuius speciei? Primitivae, generis feminini, numeri singularis, figurae 28simplicis, casus ablativi. Cur ‘pars’ ‘partis’ facit? Quia omnia in 29‘‑rs’ vel ‘‑ls’ vel ‘‑ns’ desinentia interposita ‘‑ti‑’ faciunt genetivum ut ‘pars 30partis, puls pultis, mons montis’ exceptis a ‘corde’ compositis quia ‘‑d‑’ 111, 1habent pro ‘‑t‑’, ut ‘vecors vecordis, concors concordis, discors discordis’. 111, 2Servant enim primitivi consonantem genetivi: et differentiae 111, 3causa ‘frons frondis’ ‘ἡ φυλλάς’ et ‘lens lendis’ ‘τὸ κονίδιον’; praeterea 111, 4‘glans glandis, libripens libripendis’ quia a ‘pendo’ verbo componitur. 1125-10111, 5Fac ab eo quod est pars derivativum. Diminutivum ‘particula’, verbum 6vero ‘partio’ et ‘partior’, quod in eadem invenitur significatione, 7et ex eo composita ‘dispertio’ et ‘dispertior’ et ‘impertio’ et ‘impertior’. 8Dic ab eo compositum. ‘Participium’ et ‘participo participas participat’. 9Similiter componuntur ab eo ‘expers expertis, particeps participis’ 10et ‘proportio’ et ‘bipertitus’ et ‘tripertitus’ et similia. 11-2611‘Geruntur’ quae pars orationis? Verbum. Quale? Perfectum. 12Quo modo dictum? Indicativo. Cuius coniugationis? Tertiae, significationis 13passivae numeri pluralis figurae simplicis temporis praesentis 14personae tertiae. Declina. ‘Gero geris gerit’ et cetera. Quare 15praeteritum ‘gessi’ facit? Quia in ‘‑ro’ desinentia tertiae coniugationis 16in ‘‑ui’ faciunt perfectum (‘quaero quaesivi, tero trivi’) exceptis ‘uro ussi 17gero gessi, curro cucurri’, ex quo composita licet ut vel duplicent in 18praeterito perfecto ‘‑cu‑’ vel non: ‘decurro decucurri’ et ‘decurri, percurro 19percucurri’ et ‘percurri’. Quare ‘gessi’ ‘gestus’ facit participium? 20Quomodo et ‘ussi ustus’. ‘Quaesivi’ quoque ‘quaestus’ ‘ὁ πόρος’ differentiae 21causa facit; nam ‘quaesitus’ ‘ὁ ζητηθείς’. Fac frequentativum. 22‘Gesto gestas gestat’: a participiis enim praeteriti plerumque 23fiunt frequentativa; et a ‘gesto’ ‘gestio gestis’, id est motu corporis 24significo gaudium. Dic ab eo alia derivativa. ‘Gerulus’ unde componitur 25‘nugigerulus’; inde est etiam ‘gesticulor gesticularis’ vel ‘gesticulare’ 26et ipsa res ‘gesticulatio’||. 1131-90, 1‛Panditur interea domus omnipotentis Olympi’. 0, 2Scande versum. ‘Panditur intere adomus omnipo tentisO lympi’. 0, 3Quot caesuras habet hic versus? Unam. Quam? Semiquinariam. 0, 4Quomodo? ‘Panditur interea’. Quot figurarum est iste versus? 0, 5Unius. Quare? Quia quinque dactylos habet. Tracta singulos pedes. 6‘Panditur’ dactylus ex una longa et duabus brevibus et cetera. 7Quot partes orationis habet hic versus? Quinque. Quot nomina? 8Tria, ‘domus, omnipotentis, Olympi’. Quot verba? Unum, ‘panditur’. 9Quid aliud? Adverbium, ‘interea’.