Prisc. part.

19-58819‘Troiae’ quae pars orationis? Nomen. Quale? Proprium. Cuius 20speciei? Derivativae; a ‘Troe’ enim rege nominata est ‘Troia’. Dic ab 21eo alia derivata. ‘Troianus Troicus’; ‘Tros’ quoque quando pro 22appellativo, id est gentili, accipitur. Et sciendum quod pleraque 23gentilium et propria solent esse ipsorum conditorum urbium sive 24gentium, ut ‘Italus, Danaus, Latinus, Tros’. Cur ‘Troia’, cum apud 25Graecos ‘‑oe‑’ dipthongon in priore habeat, syllaba non servat etiam 57, 1apud nos? Quia in disyllabis, in quibus ‘‑ae‑’ vel ‘‑oe‑’ dipthongi antecedunt 57, 2sequente vocali, dieresin solent facere Latini plerumque et 57, 3pro consonante duplici accipere ‘‑i‑’ et eam a priore subtrahere syllaba 57, 4et adiungere sequenti, quamvis antiqui solebant duas ‘‑ii‑’ scribere et 57, 5alteram priori subiungere alteram praeponere sequenti, ut ‘Troiia, 6Maiia, Aiiax’. Hanc tamen consuetudinem Latini habuerunt ‘Aeoles’ 7imitantes qui ‘κοῖλον’ per divisionem dicunt, ‘κόϊλον’ et multa 8similiter dividunt. 9-5939‘Qui’ quae pars orationis? A quibusdam pronomen hoc esse 10putatur sed non recte; proprie enim pronomen est quod pro nomine 11proprio ponitur et personam finitam habet. Ergo, cum ‘quis’ et 12‘qui’ et ‘qualis, talis’ et ‘quantus, tantus’ et similia vel interrogativa vel 13relativa nec finitas habeant personas, nec loco proprium nominum 14accipiantur, non sunt pronomina dicenda sed potius nomina. 15Nec mirum si quaedam ex ipsis declinationem habeant pronominum, 16cum pronomina quoque multa, de quibus non est dubitatio, 17quod pronomina sunt, nominum habeant declinationem, ut ‘meus, 18tuus, noster, vester’. Et sciendum quod ‘qui’ pro ‘quis’ ponitur, ‘quis’ 19autem pro ‘qui’ non, et, quia omnia huiuscemodi nomina relativa per 20se acuuntur, in contextu autem orationis gravantur, id est pro acuto 21in fine gravem accentum accipiunt. Hoc tamen ipsum ‘qui’ pro 22adverbio quoque saepe invenitur quando accipitur pro quomodo 23(est etiam ablativus). Fac ab eo compositum. ‘Quisquis, quisque, 58, 1aliquis’ vel ‘aliqui, siquis, nequis, quisquam, quicumque, quispiam, 58, 2quidam, quin’, quod significat ‘qui non’ et ‘cur non’ et ‘ut non’ et ‘nec 58, 3non, atqui’ et ‘atquin’. 594-1758, 4‘Primus’ quae pars orationis? Nomen. Cuius est speciei? 58, 5Ordi||nalis et est a Graeco. Cuius est gradus? Superlativi. Unde 6hoc certum est? Quia omnibus solet numeris praeponi et genitivo 7plurali semper coniungitur, quod suum est superlativi, ut primus 8illorum. Ergo proprie illorum est nominum superlativus quae 9numerum significant a tribus et ultra. Nam comparativus eiusdem 10prior, quia ad unum solet fieri, semper inter duos ponitur. Quod 11autem comparativum est prior ostendit etiam neutrum quod ab eo 12nascitur, prius. Nullum enim nomen in ‘‑or’ desinens commune in 13‘‑us’ facit neutrum nisi sit comparativum ut ‘hic’ et ‘haec melior’ et ‘hoc 14melius’, ‘hic’ et ‘haec doctior’ et ‘hoc doctius’; sic ergo ‘hic’ et ‘haec prior’ 15et ‘hoc prius’. Fac adverbium. ‘Prime’ et ‘primum’ et ‘primo’. Fac 16derivativum nomen. ‘Primitiae, primitivus primitiva primitivum, 17primarius, primulum, primores, priscus, pristinus, primas, primatis’. 18-2618Cur in fine circumflectitur ‘primas’? Quia antiqui ‘hic’ et ‘haec primatis’ 19dicebant paenultimam circumflectentes; ‘‑ti‑’ igitur concisa 20mansit accentus integer in eadem a littera quae extremae syllabae 21facta est, quae erat in pleno paenultima. Ergo hoc idem in omnibus 22similibus observandum est ut ‘Arpinas, Sufenas, Capenas’ et similibus 23aliis. Fac composita a primo. ‘Primordium, principium, primipilarius, 24primicerius, decemprimi’, quomodo ‘decemviri’, 25primogenitus ‘πρωτότοκος’ ‘primotinos’ ‘πρώιμος’ quomodo ‘serotinus’ 26‘ὄψιμος’ ‘pridieprinceps’. 601-210, 1‘Ab’ quae pars orationis? Praepositio. Quid est praepositio? 0, 2Pars orationis quae praeposita aliis partibus orationis significationem 0, 3earum aut complet aut mutat aut minuit; complet ut ‘facio, 0, 4perficio’, mutat ut ‘doctus, indoctus’, minuit ut ‘rideo, subrideo’. Cui 0, 5casui coniungitur ab praepositio? Ablativo. In appositione sola an 6etiam in compositione aliis partibus orationis praeponitur? Praeponitur 7tam in compositione quam in appositione, sed in compositione 8cum nominativo et cum eius declinatione vel illis 9dictionibus quae carent casibus, in appositione vero cum ablativo 10casualium tantum, ut ‘abduco abducens abducentis, abigo abigens 11abigentis’. Et sciendum quod eandem significationem habent ‘a ab 12abs’; et ‘a’ quidem vel ‘abs’|| vocali sequente non ponimus; ab vero 13non solum vocalibus sequentibus, sed etiam consonantibus quibusdam 14non male sonantibus antecedente ‘ab’ ut ‘abduco, abdo’; ‘abs’ 15vero sequente ‘q‑’, ut ‘abs quolibet’, vel ‘‑c‑’, ut ‘abscondo’, vel ‘‑t‑’, ut 16‘abstraho’. Quo accentu pronuntiatur ‘ab’? Per se acuto, in versu 17vero gravi sicut et aliae omnes praepositiones in suo loco positae, 18id est praepositivae. Nam est quando mutato ordine postponuntur 19et mutant accentum, ut ‘te propter, eundem propter’: hic paenultimum 20acutum habet accentum, quod si praeponeretur, sine dubio 21gravaretur. 22-2522‘Oris’ quae pars orationis? Nomen. Cuius numeri? Pluralis. Dic 23singularem. ‘Ora’. Quando habet aspirationem ‘hora’? Quando ‘tempus’ 24significat; quando autem ‘fines’, sine aspiratione est, et quando 25plurale est neutri generis est a singulari quod est os. 611-81‛Conticuere omnes intentique ora tenebant’ 2Scande versum. ‘Conticu ereom nesin tentique orate nebant’. Dic 3caesuras. Semiquinaria, conticuere omnes. Quot habet figuras? Decem. 4Quare? Quia habet duos dactylos et tres spondeos. Tracta 5pedes. Conticuere omnes et cetera. Quot partes orationis habet? 6Sex. Quot nomina? Duo. Quae? ‘Omnes, ora’. Quot verba? Duo, 7‘conticuere, tenebant’. Quid aliud habet? Participium ‘intenti’ et coniunctionem 8‘-que’. 9-189‘Conticuere’ quae pars orationis? Verbum. Quale? Perfectum. 10Quo modo dictum? Indicativo coniugationis secundae. Cur secundae? 11Quia in praesenti tempore secunda persona in ‘‑es’ productam 12desinit, ‘conticeo contices’, quamvis a prima quoque persona hoc 13manifestum est in hac coniugatione. Omnia enim verba in ‘‑eo’ 14desinentia secundae sunt coniugationis exceptis paucis primae 15coniugationis (quae fere sunt haec ‘beo beas, creo creas, screo screas, 16meo meas, nauseo nauseas, laqueo laqueas, calceo calceas’) et quartae 17‘eo is, queo quis’ et quae ex his componuntur. Cuius est significationis? 18Activae. Dic passivum. ‘Conticeor’. Cuius est numeri? Pluralis. 19-621719Cuius figurae? Compositae. Ex quibus? Ex integro et corrupto. 20Nam ‘con‑’ praepositio est integra, quamvis separata in appositione 21non potest inveniri sed semper in compositione; ‘‑ticuere’ autem 22corruptum est quia ‘‑a‑’, quod habuit integrum, mutavit in ‘‑i‑’, ‘ticuere’ 23pro ‘tacuere’. Cuius est personae? Tertiae pluralis, quae tam in ‘‑re’ 24quam in ‘‑runt’ in hoc tempore finitur. Cuius est|| temporis? Praeteriti 25perfecti. Dic primas eius personas in omni tempore per singulos 61, 17modos. Indicativo ‘conticeo conticebam conticui conticueram conticebo’. 61, 18Imperativum totum dic. ‘Contice conticeat conticeamus 61, 19conticete conticeant; conticeto tu conticeto ille conticetote conticeant’ 61, 20vel ‘conticento’. Optativo ‘utinam conticerem conticuissem 21conticeam’; subiunctivo ‘cum conticeam conticerem conticuerim 22conticuissem conticuero’; infinito ‘conticere conticuisse conticitum 23ire’. Impersonalia indicativo ‘conticetur conticebatur conticitum est’ 24vel ‘fuit conticitum erat’ vel ‘fuerat conticebitur’; imperativo ‘conticeatur 25conticetor’; optativo ‘utinam conticeretur conticitum esset’ 26vel ‘fuisset conticeatur’; subiunctivo ‘cum conticeatur cum conticeretur 27cum conticitum sit’ vel ‘fuerit conticitum esset’ vel ‘fuisset 28conticitum erit’ vel ‘fuerit’. Infinita impersonalia similia sunt passivis: 29‘conticeri conticitum esse’ vel ‘fuisse conticitum iri’. Quid ergo 30interest inter infinita impersonalium et passivorum? Quod impersonalibus 31infinitis necesse est et verbum et pronomen sive nomen 32adiungere ut ‘taceri a me volo’, id est ‘tacere volo’; sin autem verbum 33tantum addas dicendo ‘taceri volo’, passivum ostendis sine dubio. 18-63562, 18Licet tamen passivo etiam adiungere ablativum casum, sed ut subiungatur 62, 19accusativus primae vel secundae vel tertiae personae ut 62, 20‘legi volo me a te, legi vis te a me, legi illum volo a te’ vel ‘a me, legi 21ille se vult a me’. Ecce hic passivum est sine dubio, quia et nominativum 22et accusativum et ablativum adiunxi infinito quod si esset 23impersonale fieri non posset. Ex illo quoque hoc facile est dinoscere 24quod impersonale significationem habet activam etiam in infinito. 25Nam ‘taceri a me volo’ dicimus pro ‘tacere volo’; ‘taceri’ autem illum 1‘volo’ eam personam pati ostendit quam protuli per accusativum 2casum. In impersonalibus autem pati quidem neminem significamus, 3agere autem eam personam ostendimus, quam per ablativum 4casum proferimus, ut ‘taceri a me volo’ pro ‘tacere volo, taceri a te 5volo’ pro ‘tacere te, taceri ab illo volo’ pro ‘tacere illum’.