Ars Ambian. rec. A 5, 2 - 6, 3
52625Quarta declinatio habet litteras terminales II,‘‑u’ et ‘‑s’; et
duas terminationes,‘‑us’ correpta et ‘‑u’.
In ‘‑us’ masculinum semper habet et femininum, ut ‘hic
fluctus, hic senatus’; femininum, ut ‘haec manus, tribus, porticus, anus,
nurus, socrus, domus’, licet ‘domorum’ facit genetiuum pluralem
630eufoniae causa; et nomen commune II generum, aut trium,
aut adiectum, aut incerti generis, aut promiscui generis in hac
declinatione non sepe inuenimus; et tria nomina ‘‑u‑’ ante ‘‑bus’
in datiuo et ablatiuo habent differentiae causa, ut ‘tribubus’; et
pauca nomina neutra monoptota in singulari numero in una
635forma VI cassus habentia et in plurali numero declinantur, ut
‘cornu, gelu, ueru’; et alii dicunt ut ‘tonitru, testu’.
3Quomodo declinatur nomen masculinum in hac
declinatione? Ita: ‘hic fluctus, huius fluctus, fluctui, fluctum, fluctus,
fluctu’; pluraliter: ‘hi fluctus, fluctuum, fluctibus, fluctus, fluctus, fluctibus’.
640Et ita declinantur | ‘principatus, acus, artus, aduentus, accentus, arcus,
aestus, quaestus, cassus, contexus, colus, comeatus, cur‹r›us, cultus, fructus,
foetus, habitus, ictus, iectus, impetus, magistratus, ductus, gradus,
nutus, lacus, occasus, partus, optutus, passus, portus, prospectus, risus,
ritus, saltus, senatus, sexus, sinus, situs, status, sumptus, tractus, tribus,
645uersus, uictus, uultus, exercitus, conspectus, artatus, arcitus, portatus,
rictus, luxus, tumultus, laqueatus, gressus, metus, stratus, luctus, cursus,
fletus, gemitus, conuentus, cantus’.
Omnis appellatio quae ex uerbo proficiscitur et in ‘‑us’
syllabam terminatur, masculini generis est, ueluti ‘discendo
650‘discendis hic discensus, coeo cois coitus, ambio ambis ambitus, adficio
adficis adfectus’.
61Incipit V declinatio
Quomodo intelleguntur nomina[m] quintae declinationis
in ultimis syllabis? Nominatiuus et uocatiuus in ‘‑ies’,
655ut ‘species’, uel in ‘‑es’, ut ‘spes, res, fides’, long[u]i sunt; genetiuus
et datiuus in ‘‑e’ et in ‘‑i’ ‹per› diuisas syllabas et ablatiuus in ‘‑e’
producuntur; accusatiuus in ‘‑em’ semper breuis est; nominatiuus
et accusatiuus et uocatiuus plurales in ‘‑es’ producuntur;
genetiuus in ‘‑um’, datiuus et ablatiuus in ‘‑bus’ breues sunt.|
2660Quinta declinatio unam litteram terminalem habet ‘‑s’,
et unam terminationem, ‘‑es’ productam; et feminina semper
habet nomina, nisi unum nomen incerti generis in singulari
numero, ut ‘hic’ uel ‘haec dies’: in plurali uero masculinum est, ut
‘hi dies’; et ab eo conpositum ut ‘hic meridies’; et ‘‑i‑’ semper habent
665ante ‘‑s’ in nominatiuo et uocatiuo, ut ‘glaties’, exceptis paucis, ut
‘res, spes, fides’ et reliqua.
Alii autem hunc declinationis ordinem ad secundam
declin‹ation›em iunxerut propter genetiuum singularem ‘‑i’
terminatum; alii ad tertiam propter accusatiuum singularem in
670‘‑em’, et datiuum et ablatiuum pluralem in ‘‑bus’; sed alii melius
[et] ad quintam declinationem esse sanxerunt.
3Ita declinatur nomen femininum in ‘‑es’ in hac
declinatione: ‘haec species, huius speciei, hanc speciem’ et reliqua per
omnes cassus. Ita declinantur omnia feminina nomina in quinta
675declinatione, ‘acies, almicies, cessaries, canicies, dies, effigies,
elu‹ui›es, facies, glaties, inglubies, inquies, macies, meridies, progenies,
pauperies, pernicies, rabies, sanies, s‹ca›bies, superficies, species, syries,
signicies, maceries, armicies, insanies, prolu‹ui›es’.
Ea uero quae non habent ‘‑i‑’ ante ‘‑es’ in nominatiuo, ut ‘res,
680spes, fides’, ita declinantur: ‘haec res, rei, ‹rei›, rem, o res, re’; pluraliter:
‘he res, rerum, rebus, ‹res›, o res, rebus’ [et reliqua]. ‘Spes’ et ‘fides’ non
habent pluralem numerum, licet in paucis inuenitur ‘spebus’,
ut legitur ‘spebus ademptits’ et apud Virgilium: ‘Spes suas
fabulis’, et reliqua.
685Ita nomen incerti generis declinatur, ut ‘haec’ uel ‘hic dies
huius diei’ ‹et› reliqua; masculini generis in plurali numero, ut
‘hi dies, horum dierum, h[u]i[u]s diebus, hos dies, o dies, his diebus’.
Nomina numeri usque ad III[I] declinantur; a IIII usque ad
C non declinantur; a ‘ducentis’ usque ad finem numeri habent
690declinationem excepto I, quod est ‘mille’: in singulari numero
non declinatur, non sic in plurali, ut ‘haec milia, horum milium’
et reliqua. Sic declinantur masculino genere: ‘hi ducenti, horum
ducentorum’ ‹et› reliqua; feminino: ‘hae ducentae, harum ducentarum’;
neutro: ‘haec ducenta, horum ducentorum’. Sic est CCC, CCCC, D,
695DC, DCC et reliqua.
Quot sunt formae casuales? VI ut Isidorus: ‘exaptota
nomina dicta eo quot per VI casibus uarietates habent, ut
est “unus”; pentaptota, quod tantum in V cassibus uariantur, ut
“doctus”; tetraptota, quod tantum in IIII cassibus declinantur, ut
700“lateris”; triptota, quod tantum in tribus, ut est “plus”; diptota, quod
tantum in duobus, ut “Iopiter”; monoptota, quod uno tantum
cassu| utuntur ut “frugi“’.
Critical apparatus
declinantur principatus A1: declinantur principatus principatus Acurrus Giammona 2016: cursus (cf. l. 647) Amagistratus Giammona: magistratis Anomina[m] Giammona: nominam Along[u]i corr. Giammona 2016: longui Along[u]i Giammona: longui Aper suppl. (cf. l. 1195 G) Giammona] Hac regala in ultimis syllabis nomina, pronomina, participia, continentur: pronominam enim que declinantur in prima quae declinatur, ut ‘mea, tua, sua nostra, nne’ regulam sequuntur nominum quae declinantur in prima declinatione syllabis †...† ut ‘ego, mei, tui, sui, meus mei, tuus tui, suus sui, noster nostri, vester vestri’. Sed hoc sciendum est, quod accusatiuus singularis in monosyllabis producitur, ut ‘metese’; et datiuus in ‑i aliquando producitur, aliquando corripitur, ut ‘mihi, tibi, sibi’; et genetiuus in ‑us corripitur, ut ‘illius, ipsius’; in ceteris cassibus regulam nominis sequuntur in ultimis syllabis, ut Honoratus: reliqui quoque cassus regulam summunt ex nomine del. Asunt] post sunt legitur: hac regala (sic!) in ultimis syllabis nomina, pronomina, participia, continentur: pronominam (scil. pronomina) enim que declinantur in prima quae declinatur, ut ‘mea, tua, sua nostra, nne’ regulam sequuntur nominum quae declinantur in prima declinatione syllabis †...† ut ‘ego, mei, tui, sui, meus mei, tuus tui, suus sui, noster nostri, uester uestri’. Sed hoc sciendum est, quod accusatiuus singularis in monosyllabis producitur, ut ‘metese’; et datiuus in ‘‑i’ aliquando producitur, aliquando corripitur, ut ‘mihi, tibi, sibi’; et genetiuus in ‘‑us’ corripitur, ut ‘illius, ipsius’; in ceteris cassibus regulam nominis sequuntur in ultimis syllabis, ut Honoratus: reliqui quoque cassus regulam summunt ex nomine del. Giammonadeclinationem Giammona: declinem Aet] secl. Giammona 2016eluuies dub. Giammona: elues Aproluuies dub. Giammona: prolues Arei suppl. Giammona: om. Ares suppl. Giammona: om. A[et reliqua] secl. Giammona: et reliqua Aademptis sed cf. Sulp. Sev. dial. II (III) 10, 3 spebus intentis (sic l. 1228 G, l. 550 MOW) Aapud Giammona: apost Ahic Giammona: haec Aet suppl. Giammona: om. Ah[u]i[u]s Giammona: huius AIII[I] Giammona: IIII Aet suppl. Giammona: om. AIsidorus Giammona: īsid' A
Linguistic layer
Quotation layer
Sulp. Sev. dial. 2 (3), 10, 3Sulp. Sev. Mart. 1, 3, 3Isid. orig. 1, 7, 33