Latin Grammarians Collection
ERC

Ter. Mavr.

Ter. Mavr. 1085-1106 - 1228-1240

1085Si fuerit correpta, nihil praestare valebunt, cum ‘scapulam, spatium, stimulum’ subiungo trochaeo. Quippe pedem primum nisi pes comitabitur alter desinit esse caput versus, e‹s›t prosa loquela; pes etenim speciem metri numquam facit unus, 1090quia et variis pedibus loquimur sermone soluto, nec metrum facimus, quia fungimur ordine nullo. Adde quod hic primum cernis nutare trochaeum, quem tantum in fini sumunt heroica metra; cui si dactylici generis subiungitur alter 1095a geminis ortus, cui sit quoque tertia longa, cum fit dactylus ipse, simul quoque reddat oportet spondeum, pleno qui tempore solus egebat. Cum correpta adeo vocalis tertia curret, si positu longa efficitur, pedis efficit orsum, 1100dactylicumque parat iam rite effingere metrum, | suggerit et tempus, quantum producta solebat. Quod nos exemplis aeque firmare decebit: ‘unde scissa coma est’ aut ‘unde spissa corona’, ‘ecce stagna madent’: triplici sic syllaba pacto 1105temporis accessu non tantum est reddita longa, sed dedit et vires geminis augere trochaeum. Dactylus in brevibus vocalem quando supremam servabit verbique simul cum fine resistet, si pedis alterius primordia consona et uda 1110subnectent, pes incolumis vegetusque manebit. Consona si gemina est qua proximus incipiet pes, cuius principium sexta haec quam dico tenebit, dactylus ille prior, quamvis sermone peracto discretus liberque pedis compage secundi, 1115sentiet accessum momenti et temporis auctum. Exemplo versus unius utrumque probabis: ‘ante supinatas Aquiloni ostendere glebas’. ‘Tendere’ cum verbi finem simul et pedis explet, nil obstant pedis alterius modo consona et uda. 1120Syllaba si contra veniat qualem modo dixi, temporibus vitiatus erit pes integer ante: ‘ante supinatas Aquiloni ostendere strages’, tertia si‹c› longa efficitur, pes creticus exit. Vel tu finge aliud, dum talis syllaba detur, 1125sed nullam invenies, nisi littera sit prior ista quae sexto praescripta loco est atque ordine earum dimidium vocis quas edere diximus ante. Syllaba difficilis quotiens correpta secunda indiget auxilio, quo tempora bina ministret, 1130dactylus inde magis, spondeus rarior exit. Nam cum finitur vocali sermo trochaeum destituens, iam pes in dactylon ire videtur, inque breves geminas longam laxare secundam, spondeus quo more solet dare dactylon ex se. | 1135Quippe ubi sola manet verbi vocalis in imo et brevis haec abscissa etiam comitemque requirens nullaque consona iuncta parat dare temporis auctum, nil iam spondeo videas superesse relictum. Vel tu ruricolae primum decurre Maronis: 1140‘Liber et alma Ceres’, et ‘ferte simul Dryadesque’, ‘munera vestra cano tuque o cui prima frementem’, ‘ipse nemus’, tunc ‘dique deaeque’, atque ‘arva tueri’, ‘quique novas’ et ‘quique satis’ et ‘teque sibi’ mox, ‘anne novum’, tunc ‘ipse tibi’, ‘plus parte relinquit’, 1145‘nec tibi regnandi veniat tam dira cupido’, ‘vere novo gelidus canis’ et ‘gleba resolvit’, ‘et quid quaeque ferat regio, et quid quaeque recuset’. Bis decies unumque supra, nisi fallimur, ecce dactylon efficiet talis quem dico trochaeus, spondeum at nullum potuit dare versibus isdem. Namque etiam duplex quae nobis una relicta est, 1155principium verbi quoniam proferre Latini non valet et tantum vocali[s] subdita currit, cum Graecum inciderit nomen quo possumus uti, si post dactylon accedat, nil tempore duplo officiet. Gemini poterunt quod pandere versus: 1160‘pontibus instratis coniunxit litora Xerxes’, | ‘sanguine turbatus miscebat litora Xanthus’. ‘Litora’ pes longa constat brevibusque duabus tempora nec laedit duplex, quin dactylus extet. Pro duplici contra gemina est si consona, laedit: 1165‘pontibus instratis coniunxit litora Sciron’. In tantum vegeta est et vivida littera sexta, cum prior est et muta loco subiecta secundo, ἁρκτικόν idcirco στοιχεῖον Graecia dixit. Sed non principium nunc nominis incohat ipsa, 1170cum duplicem reddit, sequitur sed pone priorem, cum ‘Xanthum, Xerxen’ aut ‘Xuthum’ et talia pono. Nam ‘ξῖ’, quod Graecis commune videmur habere, ‘κάππα’ et ‘σίγμα’ facit, non ‘σίγμα’ et ‘κ‹άππα›’ secundo: nec sonus est illis idem, nec littera prima, 1175quae cum mutatur, mutatur origo sonandi. Sic ‘Ξέρξης’ duplicem praestat, ‘Σκείρων’ aliquid plus, ut supra ostendi cum ‘scire’ et ‘scribere curat’ vel ‘scutum, †spatium, spumas’ aut ‘stamina’ dixi. Immo velim spectes quam multa occasio detur, 1180cum remanet nutans etiam dubiusque trochaeus, dactylus ut crebro, spondeus rarior extet. Syllaba vocali quando est finita secunda, tertia vocalem si subicit, hiscere credas, est tamen exemplum, vocalis consona si fit: 1185‘ante Iovem nulli subigebant arva coloni’. Vocalem mediam si consona suscipit una, dactylus incolumi constabit lege sonoque: ‘ante tibi Eoae Atlantides abscondantur’. Consona si mediam determinat, altera porro 1190vocalem adnectit, simili pes lege probatur: ‘venit et upilio, tardi venere subulci’. Si mediam vocalis habet, quam consona et uda excipiunt, nequeunt geminae vexare priorem: ‘unde tremor terris’ aut hoc: ‘percussa tridenti’. | 1195Dactylus efficitur: nam longa est reddita prima et mediam nil uda iuvat, quae subdita currit, sic manet ‘unde’ brevis, sic et ‘percussa tridenti’. Syllaba si contra fortisque et vivida detur, ‘unde scire potes, percussa spumat harena’, 1200reddet spondeos iusta ratione locatos. Nec modo quia verbo finem facit ‘unde’, putato sic cecidisse: magis sermone notabis in uno congruere ut cassae pariter sint consona et uda, ‘et solem geminum et duplices se ostendere Thebas’, 1205‘et duplices’ mediam non possit reddere longam. Perspicis udarum quam vis modo fiat inanis, subiectae quotiens et iuris sunt alieni. Hoc et diversa melius ratione patebit. Vocalis mediae nam quando residet in udam, 1210tertiaque accedens similem geminaverit udam, spondeus plenis reddetur temporibus pes: ‘attollitque animos, Poenorum qualis in arvis’, ‘et Tyrrhena pedum circumdant vincula plantis’. Nec non vocalis primae si quamlibet udam 1215contineat, veniensque aliam subiecerit udam praepositam longae, spondeon cernimus edi: ‘Pallenen, hunc et Nymphae veneramur et ips[a]e’, ‘Tyrrhenas, i, sterne acies, tege pace Latinos’. Si fuerit correpta sequens, et tertia talis 1220iungenda est, pes sic geminis fit dactylus udis, spondeum qualem geminae fecere priores: ‘Palladia gaudet silva vivacis olivae’, ‘Parrhasio dictum Panos de more Lycaei’. Cur tantum valeant udae, modo reddita causa est: 1225consona quia vis est illis. Nunc libera namque utraque complexu alterius nec subdita currit, inter vocales positas nam cernimus ambas. Quattuor udarum primam quartamque videmus in pedibus varias effingere posse figuras, 1230uda secunda sed his et tertia dissimiles sunt, | consona nulla potest quoniam sociare secundam sermone in nostro, sicut positum ante tenemus; tertia non aliter mutae subiungitur uni quam quotiens ‘Gnaeum, gnarum, gnatum’que loquemur, 1235syllaba dum primas habeat geminisque creetur. Has etiam geminas pedibus similes dare formas invenies, geminae quot prima et quarta dedere: ‘talia flammato secum dea corde volutans’, ‘non anni domuere decem, non mille carinae’, 1240‘quam multa in tectis’, ‘una cum gente tot annos’.

Quotation layer

cf. Verg. Aen. 9, 478 cf. Verg. Aen. 9, 508-509 cf. Verg. georg. 3, 429-430

Verg. georg. 2, 261

Verg. georg. 1, 7Verg. georg. 1, 11Verg. georg. 1, 12Verg. georg. 1, 16Verg. georg. 1, 21Verg. georg. 1, 22Verg. georg. 1, 23Verg. georg. 1, 31Verg. georg. 1, 32Verg. georg. 1, 34Verg. georg. 1, 35Verg. georg. 1, 37Verg. georg. 1, 43Verg. georg. 1, 44Verg. georg. 1, 53

Verg. georg. 1, 125Verg. georg. 1, 221Verg. ecl. 10, 19Verg. georg. 2, 479Verg. georg. 1, 13

Verg. Aen. 4, 470Verg. Aen. 12, 4Verg. Aen. 8, 458

Verg. georg. 4, 391Verg. Aen. 7, 426Verg. georg. 2, 181Verg. Aen. 8, 344

Verg. Aen. 1, 50Verg. Aen. 2, 198Verg. georg. 1, 449Verg. Aen. 1, 47