Ps. Prob. cath. 1, 100 - 2, 7
110015Ergo breviter doceamus enumerando, quot modis singuli{s}
casus utriusque numeri terminentur. Nominativus singularis
fit modis quindecim, ‘‑a, ‑e’, utraque, ‘‑i, ‑o’ utraque, ‘‑u, ‑l, ‑m, ‑n, ‑r, ‑s, ‑x, ‑c, ‑t’:
‘poeta, monile, ‹Danae›, gummi, Varro Dido, genu, mel, bonum,
carmen, orator, sacerdos, verax, lac, caput’. Genetivus singularis fit
modis quattuor, ‘‑ae, ‑i, ‑is, ‑u’: ‘huius fortunae, huius grammatici, huius
oratoris, huius genu’. Dativus singularis fit modis quattuor, ‘‑ae, ‑i, ‑o,
‑u’: ‘huic Aeneae, huic sacerdoti, huic docto, huic genu’. Accusativus
singularis fit modis quattuor, ‘‑m, ‑n, ‑u, ‑s’: ‘hunc sacerdotem, hoc carmen,
5hoc cornu, hoc pectus’. Vocativus singularis tot modis fit quot
et nominativus. Ablativus singularis fit modis novem, ‘‑a, ‑e’ utraque,
‘‑i, ‑o, ‑u, ‑m, ‑s, ‑t’: ‘ab hoc poeta, ab hoc sacerdote, ab hac specie, ab
hoc suavi, ab hoc docto, ab hoc genu, ab hoc nequam, ab hoc nugas,
ab hoc git’. Nominativus pluralis fit modis quinque, ‘‑a, ‹‑a›e, ‑i, ‑m, ‑s’:
10‘haec regna, hae Musae, hi docti, hi nequam, hi sacerdotes’. Genetivus
pluralis fit modis tribus, ‘‑m, ‑s, ‑i’: ‘horum oratorum, horum nugas,
horum nihili’. Dativus et ablativus pluralis fiunt modis tribus, ‘‑i, ‑m,
‑s’: ‘his’ et ‘ab his nihili, nequam, nugas’. Accusativus pluralis fit modis
quattuor, ‘‑a, ‑s, ‑m, ‑i’: ‘haec sceptra, hos nugas, hos nequam, hos nihili’.
15Vocativus pluralis fit ‹tot› modis quot et nominativus eiusdem
numeri, id est quinque, ‘‑a, ‹‑a›e, ‑i, ‑m, ‑s’: ‘o sceptra, o fortunae, o nihili,
o nequam, o nugas’. Hoc tamen notemus, quod in quibus casibus
cuiuslibet numeri praetermisimus aliquem modum, de his est
monoptotis, ‘nequam, nihili, nugas’.
101 tit.DE FORMIS CASVVM
2DE CATHOLICIS VERBORVM
1In hoc libro etiam de verbis tractabo, sicut ante promisi.
Quorum rationes per singularum litterarum syllabas prima‹e›
verbi persona‹e›, qualem faciat secundam, unde modi imperativi
5secunda persona cognoscitur, ex qua coniugatio{ne} declinaretur,
‹diligentissime hoc docebo›. Atque interim de vocalibus tractemus
positis ante novissimam litteram primae verbi personae.
Inveniuntur autem vocales ante novissimam litteram tres, consonantes
multae, de quibus postea docebimus.
210Prima coniugatio tres habet vocales ante novissimam
litteram primae verbi personae ‘‹e›, i, u’: recipit ‘‑e‑’ correptam,
‘commeo commeas commea’; ‘‑i‑’, ‘lanio lanias lania’; ‘‑u‑’, ‘fluctuo fluctuas
fluctua’.
3Secunda coniugatio ‘‑e‑’ solum recipit productam, ‘doceo
15doces ‹doce›’.
4Tertia correpta duas: ‘‑i‑’, ‘rapio rapis rape’; ‘‑u‑’, ‘ruo ruis rue’.
5Tertia producta, quam quidam quartam dicunt, duas: ‘‑e‑’,
‘redeo redis redi’, ‘‑i‑’, ‘munio munis muni’.
6{scire debemus} Sed quoniam tota vis verborum in tempore
20perfecto modo indicativo continetur, sicut in secunda persona
modo imperativo tempore praesenti †declinatur, per singulas
litteras primae personae verbi doceamus †secundam personam
eiusdem modi temporis praeteriti perfecti et modi imperativi
temporis praesentis secundam personam, quae fit litteris quidem
5tribus, modis vero quattuor, sicut exemplis paulo ante monstravi:
‹‘‑a’› ‘ama’, ‘‑e’ producto ‘duce’, ‘‑e’ correpta ‘lege’, ‘‑i’ ‘muni’. Extra hos
modos si quod verbum terminaverit alia littera secunda‹m› persona‹m›
modi imperativi temporis praesentis, nullius coniugationis
continet rationem, ut es{t} ‘dic{i}, velis, cedo’, et si qua talia.
710‘E’: hanc litteram ante ‘‑o’ habentia verba aut primae sunt
aut secundae aut tertiae productae. Si primae sint, ‘‑avi’ facient temporis
praeteriti prima‹m› persona‹m› modi indicativi, ut ‘commeo
commeas commeavi’; si secundae, aut ‘‑cui’, ‘arceo arcui’, aut ‘‑di’, ut
‘prandeo prandi’, interdum crescente una | syllaba in principio, ut
15‘mordeo momordi, pendeo pependi’, aut ‘‑xi’, ‘lugeo luxi’, aut ‘‑gui’,
‘langueo langui’, aut ‘‑si’, ‘ardeo arsi’; tertiae productae aut ‘‑vi’ aut duas
‘i’, ut ‘eo ivi’ vel ‘ii’.
Critical apparatus
singuli del. g del. Parrhasius n del. ed. princ. del. edd.: om. p; singulis Nquindecim N1: quinq Na e utraque i o utraque p Putschius Keil: a et ae i o N; a et e utraque i o utraque N2; a et e utraque i et o utraque N1; a et e utraque i et o utraque Lindemannus; a e i o utraque ed. princ.; a e i o Parrhasius ex gdanae suppl. Keil ex Sac.: deest exemplum producta e: om. pverax revera N Keil ex Sac.: vertex n ed. princ.; grex Parrhasius ex g; verx Lindemannusi is N1: is i Nfortunae N2: formae N Lindemannusae i o u Parrhasius: a e i o u ed. princ.quattuor m n u s N ed. princ. edd.: quinque m n u s e pcarmen N2: sacramen Npectus] hoc altare p Putschiustot modis fit quot et nominativus. Ablativus singularis] tot modis fit nominativus quot et ablativus singularis N1t p Putschius edd.: c N n; om. ed. princ.ab hoc git p Putschius edd.: om. N n ed. princ.ae n ed. princ. edd.: a e m i ses N; a e i m s N1 p om. N ed. princ. edd.: om. p; om. Lindemannus; om. n ed. princ. edd.; a e i m s N Parrhasius ex g; ae i m s ed. princ.DE FORMIS CASVVM] om. prationes N Parrhasius n ed. princ. Parrhasius ex g: rationem edd.primae verbi personae suppl. Parrhasius n ed. princ.: prima verbi persona N Parrhasius ex g edd.unde modi imperativi secunda persona cognoscitur Parrhasius ex g: om. del. ex P Parrhasius ed. princ.ex qua coniugatio declinaretur Bramanti: ex qua coniugatione cognosceretur N; declina- vel declararetur? N1; ex qua coniugatio cognoscetur Parrhasius n ed. princ. edd.; ex qua coniugatione declinaretur Parrhasius ex gdiligentissime hoc docebo suppl. Parrhasius ex P ed. princ.: om. del. ex g Parrhasius; diligentissime docebo Lindemannuse i u suppl. Lindemannus: i u N1; om. ed. princ. Keilrecipit Parrhasius ex g: om. del. Parrhasius n ed. princ.‘‑i‑’] del. N1e solum recipit productam doceo doces doce suppl. n ed. princ. edd.: e solum recipit doceo doces producta Nduas N Bramanti: om. N1{scire debemus} Sed quoniam] scire debemus quoniam N; scire debemus sed quoniam N1; om. del. Parrhasius n ed. princ. edd.sicut in secunda persona modo imperativo tempore praesenti N ed. princ. Lindemannus: eodem modo tempore praesenti et in secunda persona Keil ex Sac. (nisi quod eiusdem modi temporis praesentis et in secunda persona); modi imperativi Parrhasius n ed. princ.modi revera N: om. n ed. princ. edd.temporis N1: tempore Na suppl. Parrhasius n ed. princ. edd.producto N: producta edd.muni Parrhasius ex g: audi n ed. princ.secundam personam suppl. Parrhasius n ed. princ. Keil: secunda persona N Lindemannusut es dic velis cedo Keil coll. Sac.: ut est dici velis cedo N; ut est sis velis cedo ed. princ. Lindemannus; ut est dici velis cedo n fort. ex is P Parrhasiussint avi Parrhasius ex g: sunt vi Parrhasius n ed. princ.facient n ed. princ. edd.: fient Nprimam personam suppl. Parrhasius n ed. princ. Lindemannus: prima persona N Keilaut cui g2 Keil ex Sac. Parrhasius: acui mendose N; aut vi n ed. princ. Lindemannusaut vi aut duas i ut eo ivi vel ii Parrhasius ex g Keil: aut vi auduas inteo ivi vel ii N; aut vi auduas inteo iuvi vel ii N1; aut vi audivi intereo interivi vel ii n ed. princ. Lindemannus