Ps. Prob. cath.

11019Quarta declinatio dativum singula|rem generis masculini 20et feminini ‘‑ui’ separatis faciet, ‘huic senatui, huic manui’, neutri ‘‑u’ 21sola, ‘huic cornu’; accusativum generis masculini et feminini ‘‑um’, 22‘hunc senatum, hanc manum’, neutri ‘‑u’, ‘hoc cornu’. Vocativum in 23omni genere similem faciet nominativo, ‘o senatus, o manus, o 24cornu’. Ablativum ‘‑u’ terminabit in omni genere, ‘ab hoc senatu, ab 25hac manu, ab hoc cornu’. Nominativum, accusativum et vocativum 26plurales in genere masculino et feminino ‘‑us’ syllaba terminabit, 27ut ‘hi’ et ‘hae, hos’ et ‘has’ et ‘{h}o senatus, manus’, neutri vero ‘‑a’, 1‘haec o cornua’; genetivum in omni genere ‘‑um’, ‘horum senatuum, 2harum manuum, horum cornuum’; dativum et ablativum in omni 3genere ‘‑bus’, ut ‘ab his senatibus, manibus, cornibus’. 114Quintae declinationis dativus singularis similis erit genetivo, 5‘‑ei’ separatis, aut producto aut correpto ‘‑e‑’ ante ‘‑i’, ‘huic speciei 6huic rei’. Accusativus ‘‑em’, ‘hanc speciem’. Vocativus similis erit 7nominativo, ‘o species’. Ablativus ‘‑e’ producto, ‘ab hac specie’. Unde 8dies genere feminino declinanda est, quoniam nullum nomen 9Latinum invenitur generis masculini ablativo singulari ‘‑e’ producto 10terminatum. Nominativus accusativus ‹et vocativus› plurales 11similes erunt nominativo et vocativo singulari ‹et› ‘‑es’ terminabuntur, 12‘hae’ et ‘has’ et ‘o species’. Genetivus indifferenter et ‘‑rum’ et 13‘‑um’ accipie{n}t, ‘harum specierum’ vel ‘specieum’. Dativus et ablativus 14‘‑bus’, ‘his’ et ‘ab his speciebus’. 1215Ergo, quoniam genetivo singulari reperto facillime omnium 16declinationum nomina declinantur, docendum est qualis 17nominativus qualem faciet genetivum. Tractemus igitur per 18singulas litteras vel syllabas nominativum singularem, ex quo 19genetivus trahitur, quo cognito utriusque numeri casus facillime 20declinabuntur. Sed ante, de nominativo quinque declinationum 21breviter tractemus quibus litteris vel syllabis vel modis unaquaeque 22declinatio nominativum terminat singularem. 131Primae declinationis nominativus singularis fit modis 2tribus: ‘‑a, ‑as, ‑es’ producta, ‘poeta poetae, Aeneas Aeneae, Anchises 3Anchisae’. 144Secundae declinationis nominativus singularis fit modis 5sex: ‘‑er, ‑ir, ‑ur, ‑us, ‑eus, ‑um’, ut ‘puer pueri, vir viri, satur saturi, magnus 6magni, Tydeus Tydei, regnum regni’. 157Tertiae declinationis nominativus singularis fit modis 8quadraginta uno: ‘‑a, ‑e, ‑o’ correpta, ‘‑o’ producta ‘‑c, ‑t, ‑al, ‑el, ‑il, ‑ol’ 9producta, ‘‑ul, ‑an’ producta, ‘‑en’ correpta, ‘‑en’ producta, ‘‑on’ correpta, 10‘‑on’ producta, ‘‑ar, ‑er’ correpta, ‘‑er’ producta, ‘‑or, ‑ur, ‑as, ‑es’ 11correpta, ‘‑es’ producta, ‘‑is, ‑os’ correpta, ‘‑os’ producta, ‘‑us’ correpta, 12‘us’ producta, ‘‑ax, ‑ex’ correpta, ‘‑ex’ producta, ‘‑ix,| ‑ox’ correpta, ‘‑ox’ 1producta, ‘‑ux’ correpta, ‘‑ux’ producta. ‘Toreuma toreumatis, dulce 2dulcis, ordo ordinis, Dido Didonis, lac lactis, caput capitis, tribunal 3tribunalis, mel mellis, Tanaquil Tanaquilis, sol solis, Su{lu}thul 4Suthulis, Titan Titanis, crimen criminis, lien lienis, Memnon 5Memnonis, Sinon Sinonis, instar instaris, cadaver cadaveris, ver 6veris, livor livoris, Tibur Tiburis, facultas facultatis, seges segetis, 7strages stragis, suavis suavis, os ossis, os{ir} o{si}ris, Venus Veneris, 8virtus virtutis, tenax tenacis, grex gregis, rex regis, nix nivis, nox 9noctis, vox vocis, nux nucis, lux lucis’. Terminatur etiam duabus 10consonantibus copulatis et ‘n’ et ‘s’ et dividitur in modos quinque. 11Nam aut ‘‑a‑’ ante ‘‑ns’ habet, ‘infans infantis’; aut ‘‑e‑’ productam, ‘Ufens 12Ufentis’ – nam ‘‹‑e‑›’ correpta ante eas nullum nomen reperitur, 13sicut nec ‘‑i‑’; aut ‘‑o‑’ correptam, ut ‘insons insontis’; aut productam, ut 14‘fons fontis’; aut ‘‑u‑’, ut ‘Arruns Arruntis’. Hoc tamen scire debemus 15quod omnia nomina ‘‑n‑’ et ‘‑s’ terminata ‘‑tis’ genetivo faciant necesse 16est, exceptis duobus, quae et ‘‑dis’ faciunt genetivum et ‘‑tis’, ut 17‘frons’, pars capitis, ‘frontis’, et ‘frons’, quod est folium, ‘frondis’, et 1‘lens’, animal, ‘lendis’, legumen ‘lens lentis’. Quidam addunt ‘glans 2glandis’, sed ‘haec glandis’ nominativo posuit Vergilius. 163Quarta declinatio nominativum singularem terminat 4modis duobus: ‘‑us’ et ‘‑u’, ‘hic fluctus huius fluctus, hoc cornu huius 5cornu, hoc genu huius genu’. 176Quintae declinationis nominativus singularis fit modo 7uno: ‘‑es’ semper producta, ‘dies diei, res rei’. 188Hucusque de nominativo. Nunc de genetivo doceamus, 9per singulas litteras vel syllabas nominativi decurrentes, unde 10genetivus qualis sit poterit declarari. Quo patefacto, poterimus 11scire quo modo omnis casus utriusque numeri, secundum rationes 12supra positas, declinatur. 1913‘A’ littera terminatus nominativus singularis, sive pura sive 14aliqua consonanti iuncta, generis masculini et feminini tantummodo 15Latinorum nominum reperitur, qui, genetivum ‘‑ae’ diphthongo 16terminans, docebit nos quo modo totos casus utriusque 17numeri declinemus secundum rationem primae declinationis, 18quam paulo ante monstravi. Inveniuntur generis neutri ‘‑a’ littera 19terminata, sed peregrina, quae declinantur ratione tertiae declinationis, 20quae, sic uti docui, genetivo ‘‑is’ syllaba terminatur, ut ‘hoc 21toreuma huius toreumatis, schema schematis’. Nam quod Plautus 22in Amphitryone posuit, ‘cum servili schema’, non neutri generis 23declinationem subvertit, sed genus: haec enim schema declinavit 1ab hac schema sicut ‘haec fortuna ab hac fortuna’, primae declinationis, 2non tertiae – ‘hoc schema’ genere neutro: nam ‘ab hoc 3schemate’ posuisset. ‘A’ enim terminatum nomen generis neutri | 4Latinitas non habet, exceptis tribus: ‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc verna, 5advena’ et ‘hoc Thuria’, nomen fluminis lectum in secunda historia 6Sallustii.