Latin Grammarians Collection
ERC

Ter. Mavr.

Ter. Mavr. 92-100 - 173-181

Illis sonus obscurior impeditiorque, utcumque tamen promitur ore semicluso, vocalibus atque est minor auctiorque mutis: 95his caeca soni vis penitus subest latetque, ut non labiis hiscere, non sonare lingua, ullumve meatum queat explicare nisus, vocalia rictum nisi iuncta disserarint. Res cum tenuis, difficile est probare verbis, 100exempla solent sensibus admovere lucem. ‘B’ cum volo vel ‘c’ tibi vel dicere ‘d, g’, ‘e’ quae sonitum commodat hisce si negetur, et labra prementur simul et revincta lingua: haec vim tacitam sponte sua nimisque mutam 105coniuncta potentem sonitus facit latentis, geminumque refert auribus ex utraque sensum, si proprietas tradita, si regula nota est. Nunc singula quam possideant in ore sedem, ictusque suos concipiant et unde rumpant, 110ut quivero, versu blaterabo sotadeo. ‘A’ prima locum littera sic ab ore sumit: immunia rictu patulo tenere labra | linguamque necesse est ita pendulam reduci ut nisus in illam valeat subire vocis, 115nec partibus ullis aliquos ferire dentes. ‘E’ quae sequitur vocula dissona est priori, quia deprimit altum modico tenore rictum et lingua remotos premit hinc et hinc molares. ‘I’ porrigit ictum genuinos prope ad ipsos 120minimumque renidet supero tenus labello. ‘O’ Graiugenum longior altera est figura, alter sonus est et nota temporum minor‹i›; compendia nostri meliora crediderunt, vocalibus ut non nisi quinque fungeremur, 125productio longis daret ut tempora bina, correptio plus tempore non valeret uno: hinc ‘ἦτα’ minus scribimus, hinc et ‘ω’ supremum, una quoniam fas habitum est notare forma, pro temporibus quae geminum ministret usum. 130Igitur sonitum reddere cum voles minori, retrorsus adactam modice teneto linguam, rictu neque magno sat erit patere labra. At longior alto tragicum sub oris antro molita rotundis acuit sonum labellis. 135‘Y’ quam memorant, vocibus avia est Latinis: vocalibus autem quoniam iugata Graecis in nostra etiam verba dabat frequenter usum, subiecimus illam, cui nomen ‘u’ dederunt, vocale[m] sonantes sibi quae iugaret omnes 140et sola sonum redderet ex sua figura, quam scribere Graius, nisi iungat ‘‹o›υ’, nequibit. Hanc edere vocem quotiens paramus ore, nitamur ut ‘o’ dicere ‑ sic citetur ortus ‑, productius autem coeuntibus labellis 145natura soni pressior altius meabit. Hanc et modo quam diximus ‘i’ simul iugatas verum est spatium sumere vimque consonantum, ut quaeque tamen constiteri[n]t loco priore. | Nec tunc modo cum iungimus hoc valebit ipsas, 150sed si qua erit his altera vocalis adhaerens, vis ha‹e›c manet illis, quasi cum simul iugantur. Nam si ‘iuga’ qui‹s› nominet, ‘i’ consona fiet, ‘u’ qualis erat permanet in loco sequenti; et cum ‘iaculum’ aut dico ‘iecur, Iovem, iuvencum’, 155nil ordo secundis tribuit, prior iuvatur. Versa vice si sit prior ‘u’, sequatur illa, cum dico ‘vide’, contulit ‘i’ sonum priori, ast ipsa manet tempore quo sonabat ante; vocalibus hoc et reliquis praedita servat, 160ut ‘vade, veni, vota’ refer, teneto ‘vultum’: crevisse sonum perspicis et coisse crassum (unde Aeoli‹i›s littera fingitur digammos, quae de numero sit magis una consonantum, vocalis in istum mage quam versa sit usum). 165Sed ut, altera quo differat altera[m] sciamus, ‘‑i‑’ cum medio nomine sic erit locata, vocalis ut illam ex latere utroque coartet, ‘Baiana’ velut, ‘peior’, item ‘Troia’ vel ‘huius’, ipsa, ut docui, consona fiet a sequenti 170et si brevis est quae posita est loco priore, longam faciet non minus hanc consona sola, ceu longa fit olim, quotiens duae sequuntur. Aut si nimium est hoc dare, vocalis ut una fiat similis tempore consonis duabus, 175atque ‘i’ geminum scribere nos iubent magistri, ‘i’ consona fiet simul et sequens priorem, et quae prior est, auxilio posterioris. Hoc ‘u’, simili si fuerit loco, nequibit: cum dico ‘lavor’, dico ‘nives, pluvia[m], novales’, 180sola consonans ipsa fit, ut prius notasti, perstat brevitas quae fuit ante collocatis.