Ter. Mavr.

520Quin et ipsae, cum iugantur, ‘i’ et ‘u’ quo differant, 521ut prior quaeque est locata, proderit distinguere. 522‘I’ prior si collocetur, ‘u’ sequens correpta sit 523an soni prolixioris, nulla differentia est, 524consonans quia semper ista iuncta fit vocalibus. 525‘Iuno’, cum dico, aut ‘iuvencus’, nulla differentia est: 526quippe ‘iu’ dipthongos esse Graeca nequaquam potest, 527quod soni tres implicentur e[t] tribus vocalibus, 528quando sic Graece notatur, [‘ου’] ut sit ‘ο’ et ‘υ’ simul; 529‘ἰῶτα’ quis si praelocetur, tres videmus voculas, 530e quibus constare supra syllabam negavimus. 531Sic ‘ἰοὺ ἰού’ tragoedus Graius et ceryx sonat, 532sic ‘io matres Latinae’, sic ‘Iulum’ dicimus, 533quia duas edat necesse est syllabas, cum praedita est, 534quas videmus separatas esse vocales duas, 535vim vel amittat priorem cum fit una syllaba: 536consonans namque invenitur, quando dico ‘Iulius’ 537sive ‘Iuno’ sive ‘iustus’. Porro cum praecedet ‘u’, 538consonantis vim ministrat omnibus vocalibus; 539nexa semper haec necesse est syllabam nec dividat 540et sonum mutet priorem, ‘vade’ quando dicimus, 541vel ‘venito’ vel ‘videto tot volatus vulturum’. 542Ante consonam ‘u’ reperta, sola sive in syllaba, 543‘unus’ aut ‘ubi’ vel ‘unde’ et ‘umbo’ quando dicimus, 544obtinet vocalis usum, sicut ‘i’ cum praedita est. 545Quanta vero sit potestas singulis iunctis sibi, 546ut prior quaecumque curret, hoc pedes discriminant, 547scandimus si quando versum quolibet metro datum. 548Namque si momenta quae sint litterarum examines 549consonantem aut quas necesse est consonantes effici 550‹…› 551tempus unum iam tenemus esse correptis datum, 552bina productas habere nec minus compertum est. 553Tempus autem consonantes dividunt unum duae, 554inde quae duplex habetur tempus integrum dabit; 555ergo correpta‹e› iugatur una quando consonans | 556sive vocalis, referri quae potest in consonam, 557sescuplum tempus necesse est edere istam syllabam 558quae duplex habere posset ab duabus consonis. 558Ac per hoc producta per se, quae duorum temporum est, 559consonae cum subiugatur, vel relatae in consonam, 560temporis parte atque duplo sit necesse est praedita. 561Hoc sub exemplis videbis esse planum nominum 562syllabas ex his duabus quae parant vocalibus: 563‘Iuno, vita’ quando longas, vel ‘Iuba’ aut ‘vigor’ ‹breves›. 564Consonas fieri necesse est hic priores litteras, 565quae sequuntur, ut fuerunt, esse vocalis soni. 566Temporis momenta longae possident partem et duo, 567sescuplum breves habere parte et uno convenit. 568Pars enim ista non sequenti prorogat tempus suum, 569sed priori, pleniore si indigebit tempore. 570Syllabam nam iam peractam cum sequetur ‘I’ vel ‘V’, 571illa porro [quae] brevis in unam consonantem desinet, 572‘I’ sequens partem rependet quam ministrant consonae; 573hoc et ‘V’ praestare poterit cum tenebit hunc locum. 574Rursus exemplis agendum est: ergo quo sit planius, 575syllabam brevem ante ponam desinentem in consonam, 576‘at Iubam’ pes ut paretur, sit vel alter ‘at vigor’, 577sic enim partem videbis huc redire temporis. 578‘A’ brevis dum consonanti ‘t’ propinquae iungitur, 579tempori suo ex eadem consona partem trahet: 580sescuplum quod dico sic fit. Plena quo sint tempora, 581‘i’ dabit partem residuam quam ministrant consonae: 582hoc et ‘u’, pedem locare si[c] velimus ‘at vigor’. 583Longa fit si prima positu, tunc duorum temporum, 584et breves ambae manebunt insequentes syllabae, 585quattuor pedem peractum cernis esse temporum. 586‘Iuno’ porro sive ‘vita’ cum pedem primum occupat, 587consonans effecta cum sit quae prior locatur ‘i’ 588et sequens, producta quippe, bina praestet tempora, 589parte censeri videmus atque duplo syllabam. 590Hinc pedem si coeperimus edere iterum dactylum, 591quia brevis vocalis extat in sequenti syllaba, 592tertiam addamus necesse est utique correpti soni. 593Pes quidem reddetur ipse; non tamen pars temporis | 594consonae factae prioris cernimus quo cesserit. 595Ergo ut effectus probetur, consonans cum fiet ‘i’ 596non erit locanda prima, quando versus nascitur, 597syllaba sed in secunda: ‹…› 598quae brevis cum consona 599esse poterit ‹‘t’›, priores qua pedes adiuvimus, 600sescuplum quae sola praestat, temporis parte indiget, 601ut sit ‘at iu’ pes, et inde versus ortum sumpserit. 602Ergo ‘iu’ quia nunc secundo conlocatur in loco, 603‘i’ sua, quam consonantem non negamus redditam, 604‘at’ facit longam, tenebat sescuplum quae temporis. 605Nec secus partem retrorsus ‘u’ dabit, cum consona est. 606Fiet ‘at iu’ pes [ab]solutus, fiet ‘at vi’ par ei: 607syllabas longas habebunt hi pedes binas ita, 608dum situ prior iuvatur et sequens producitur. 609Porro cum producta prima est, si sequatur consonans, 610efficit duplum atque partem, non, ut illic diximus, 611ante partem et inde duplum, prima quod non sit brevis. 612‘Sol tibi’ velut poeta ‘signa’ cum dicit ‘dabit’, 613sufficit producta prima temporis duplum dare; 614pars residua consonantis unius vel proximae 615ita vacabit, ut vacabunt quando plures consonae 616sponte productam sequentur, non egent‹em› subsidi[i], 617‘trans mare’ atque ‘insignis auster’ si in pedem convenerint. 602Exin tertia latius patescit: 603'carmen Pierides dabunt sorores'. 604Nam cum dempsero uersui 'sorores', 602-620, 605'carmen Pierides dabunt' manebit. 606'Carmen Pierides dabunt': 607hoc metrum choriambicum est 608quod pars bacchiacum uocant. 609Hinc primas capiti duas 610nec non <et> totidem ultimas 611excrementa magis putant, 612nec ducunt numero pedum. 613Sunt haec 'carmen', item 'dabunt'; 614solum 'Pierides' manet, 615quod reddit geminum pedem, 616dicunt quem choriambicon, 617quia longam sequitur breuis, 618claudit longa[m] breuem alteram: 619nam 'des' longa fit altera 620iuncta post sibi consona. 617Est adhuc quo separatae ‘i’ et ‘u’ dissentiant. 618‘‑I‑’ media cum ‹con›locatur hinc et hinc vocalium, 619‘Troia’ sive ‘Maia’ dicas, ‘peior’ aut ‘ieiunium’, 617-632, 620nominum primas videmus esse vocales breves, 621‘i’ tamen sola sequente duplum habere temporis. 622Ergo vel loco duarum consonantum fungitur, 623vel gemella si locanda est, ut videtur pluribus, 624bis tibi vocalis eadem praebet usum consonae: 625ante, vocalem sequendo, cum priore syllaba, 626praedita et mox insequenti, iure quo fit consonans. 627Hoc in his tantum invenimus nominum vocalibus, 628‘i’ secundo conlocata consonae ut valeat loco, 629ante vocales quod alias cum locatur exhibet. | 630‘‑V‑’ similiter si [con]locetur, ut ‘favor’ cum scribimus, 631nil iuvabit ‘a’ priorem media facta consonans, 632temporis quia parte tantum fungitur cum praedita est. 633Vel licet ponas gemellas, sicut est verbum ‘iuvo’, 634ante quae locatur ‘i‑’ fi[a]t ab [‘u’] sequenti consonans, 635ipsa vocalis manebit ‘u’ brevis, sicut fuit, 636‘u’ secundam in consonantem transferet vocalis ‘o’. 637Sic prior vocalis ‘u’, quae tempore uno praedita est, 638temporis parte adiuvatur ‹ab› sequenti consona: 639sescuplum tempus videmus, longa cum poscat duo. 640Proderit nil ergo gemina, sicut ‘i’ bis profuit 641cum facit longam priorem: ‘Troia, Maia’ et talia. 642Perdere ‘u’ quia sic videtur usque vocalem sonum, 643alteri cum praelocatur (nam facit ‘vita’ et ‘valens’), 644sordidum quiddam videmur absonumque excludere, 645Aeolica gens tunc digammon denique illam scriptitat, 646mutet ut situm figurae quando mutabit sonum. 647Nominum multa incohata litteris vocalibus 648Aeolicus usus ‹ita› vertit et digammon praeficit; 649Aeolica dialectos autem mixta ferme est Ital[i]ae. 650‘Ἕσπερον’ quem dico Graece, ‘vesperum’ cognominat, 651‘Ἑστία’ sic ‘Vesta’ facta, ‘vestis’ ‘ἐσθής’ dicitur; 652‘ἴνα’ quam Graece vocamus, ‘vim’ iubet me dicere. 653‘Ε‹ἶ›αρ’ est multis in usu, sed magis poeticum est, 654‘ἦρ’ enim nativa vox est: ille ‘ver’ hoc dictitat. 655Quos Homerus dixit ‘Ἐνετούς’, ille ‘Venetos’ autumat, 656et ‘viola’ flos nuncupatur, quem Grai vocant ‘ἴον’, 657et ‘Ἰόλαος’ ille ‘Violens’, crede Marco Tullio, 658quamque ‘ἴτυν’ dicunt Achaei, hanc ‘vitym’ gens Aeoli. 659Plura Sappho comprobavit, Aeolis et ceteri. | 660‘V’ Latina sic obesa sordet, a vocalibus 661prorsus ut ‹…› segregandas sic utrasque existimem, 662nomen ‘u’ quod consonantis, ‘i’ vicem solam gerat. 663Hanc enim sensu per artem tradito dinoscimus, 664illius conversionem et vox et aures arguunt.