Ps. Prob. cath.

15012‘Q’: nec hac littera nomen aliquod terminatur ratione supra 13monstrata. 5114‘R’ littera nomina terminata multa sunt. Hoc tamen scire 15debemus, quod generis omnis nomina ‘r’ littera terminata et neutri 16solius tertiae sunt declinationis. Nam ‘is’ syllaba finient genetivum, 17‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc par huius par‹is›, impar imparis, cadaver 18cadaveris, iecur iecoris, robur roboris’, excepto uno, ‘hoc ir’, quod 19monoptotum est, significans medietatem palmae, quae etiam vola 1dicitur, Graece θέναρ. Generis vero masculini et feminini solum 2incerta sunt, an secundae sint declinationis ut genetivo ‘i’ finiantur, 3an tertiae declinationis, ut ‘is’ syllaba terminentur genetivo; ideoque 4per singularum litterarum ‘r’ litteram antecedentium syllabas 5decurrentes doceamus, quae sint declinationis secundae, quae 6tertiae. 527‘Ar’ pura nullum nomen repperi terminatum. ‘Er’ pura 8terminata masculina secundae sunt declinationis, puer pueri; 9feminina, tertiae sunt declinationis, ‘mulier mulieris’, et si qua 10‹t›alia; omnia tamen corripientur. ‘Ir’ pura unum indeclinabile 11vel monoptotum repperi, ‘hoc ir’, contra rationem neutrorum 12nominum ‘r’ littera terminatorum, quae omnia, sicut ante docui, 13tertiae sunt declinationis, id est genetivo ‘‑is’ syllaba terminantur. 14‘Or’ pura inventa generis masculini et feminini tertiae sunt declinationis 15‘‑ris’ terminantia genetivum, ‘‑o’ in nominativo correpta, in 16genetivo producta, ‘hic’ et ‘haec melior huius melioris’. ‘Ur’ pura 17nullum nomen repperi terminatum. 5318‘Bar’ terminata tertiae sunt declinationis, ‘‑ris’ faciunt genetivum, 19‘hoc iubar iubaris’: splendorem diei significat, Vergilius 20‘iubare exorto’, numero semper singulari. ‘Ber’ terminata omnia 21et corripiuntur et secundae sunt declinationis. Nam aut ‘‑bri’ 1facient genetivum, ut ‘coluber colubri, Cantaber Cantabri, | 2Insuber Insubri’; aut ‘‑ri’, ut ‘liber liberi’ vel ‘libri’. Tum ‘‑ri’, si deum vel 3ingenuum significamus, quamvis in metro ‘Liber’ deus ‹...› ‘li‑’ et 4producitur, ut est ‘liber et alma Ceres’, ‹...› et corripitur ‘li‑’, ut 5‘alta liber aret in ulmo’. Sed rationabiliter, cum ‘li‑’ corripitur, 6genetivo ‘‑bri’ facimus, ‘liber libri’. Excipiuntur duo ‘‑ber’ terminata, 7quae tertiae sunt declinationis, ‘imber imbris’, Terentius ‘imbrem 8aureum’: ‘‑em’ enim syllaba terminata accusativo tertiae sunt 9declinationis, non secundae, id est ‹a› genetivo ‘‑is’ terminato 10veniunt, non ‘‑i’, ut Vergilius ‘tres imbris torti radios’; ‘hic suber 11suberis’, Vergilius ‘raptus de subere cortex’, a genetivo ‘‑is’ terminato. 12Nam si ‘‑i’ terminaretur genetivus, ablativus ‘a subero’ diceret. 13‘Liberi, filii’, numero semper plurali declinantur. ‘Bir’: hac syllaba 14nullum nomen repperi terminatum; qui invenerit, etiam declinationis 15doceat rationem. ‘Bor’ terminata tertiae sunt declinationis: 16nam ‘‑ris’ faciunt genetivo, ut ‘labor laboris’. Omnia tamen nomina 17‘‑or’ syllaba pura terminata et cum alia consonante praeposita et 1iuncta in nominativo quidem corripiuntur, in genetivo vero, si 2fuerint appellativa, producuntur: ‘orator oratoris, praeceptor 3praeceptoris’, exceptis ‘quattuor’, quae quamvis sint appellativa, 4tamen corripiuntur, ‘arbor arboris, marmor marmoris, aequor 5aequoris’, ‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc memor memoris’. ‘Actor’ si appellativum 6fuerit, veniens ab agendo, ‘‑o’ producitur in genetivo, ‘actōris’; 7si sit hominis nomen proprium, corripitur, sicut Vergilius ‘actoris 8Aurunci spolium’. Omnia enim propria ‘or’ syllaba finita in 9genetivo corripiuntur, ut ‘Nestor Nestoris, Hector Hectoris, 10Castor Castoris’, et si qua talia. Quidam putant Vergilium contra 11rationem propriorum produxisse ‘Herculis Antorem comitem’; 12sed errant: nam hic ‘Antores’ declinavit, non ‘Antor’, sicut ‘hic 13Diores’. Et hoc tamen scire debemus, quod appellativa ‘‑or’ terminata, 14si tracta fuerint a verbo genus femininum ‘‑trix’ terminant, 15‘ultor ultrix, ulciscor; praeceptor praeceptoris, praecipio’. ‘Auctor’, 16si sit tractum a verbo augeo, ‘auctrix’ facit; si non venit a verbo, sed 17significat principem, quod nomen non venit a verbo, et feminino 18genere auctor facit, sicut Vergilius ex persona Iunonis ‘auctor ego 19audendi’, princeps, non quae augeam: nam ‘auctrix’ diceret. Sed 20excipitur unum, quod quamvis non veniat a verbo, tamen feminino 21genere | ‘‑trix’ facit, ‘balneatrix’. Nam ‘defens{a}trix’ rationabiliter 1debet dici, nisi quoniam male sonat. Et nonnumquam, quamvis 2veniat a verbo memini, tamen et feminino ‘‑or’ facit ‘hic’ et ‘haec’ 3et ‘hoc memor’. ‘Bur’ terminata tertiae sunt: nam ‘‑ris’ facient genetivo 4‘‑u‑’ ante ‘‑ris’ habentia, ‘Tibur Tiburis’; unum in genetivo ‘‑u‑’ in ‘‑o‑’ 5correptam mutat, ‘ebur eboris’. 546‘Car’ tertiae sunt declinationis, ‘‑ris’ faciunt genetivo, ‘Bomilcar 7Bomilcaris’. ‘Cer’ terminata, si sint generis omnis, tertiae 8sunt ‹e›t ‘‑ris’ facient genetivo, ‘hic’ et ‘haec’ {et ‘hoc} acer’ – quamvis 9Horatius ‘solvitur acris hiemps’–, ‘huius acris’; ‹‘hic’ et ‘haec alacer 10huius alacris’› – quamvis Vergilius ‘alacris palmas utrasque tetendit’. 11Sin aliter secundae erunt, ‘‑ri’ terminabunt genetivum, aut 12signum caeleste aut fluviale animal ‘cancer cancri, sacer sacri, 13macer macri’, exceptis duobus, quae quamvis non sint generis 14omnis, tamen tertiae sunt declinationis, ‘‑ris’ faciunt genetivo, ‘hoc 1cicer ciceris, hic carcer carceris’. Omnia tamen in nominativo ‘‑cer’ 2corripiuntur. Ergo breviter hoc observandum praecipiamus. ‘Cer’ 3terminata generis neutri ‘‑cris’ faciunt, masculini vero ‘‑cri’, excepto 4uno ‘carcer carceris’. Ergo generis feminini solum ‘cer’ terminatum 5non reperitur. ‘Cir’: hac syllaba nullum nomen repperi terminatum. 6‘Cor’ terminatum unum monosyllabum repperi tertiae 7declinationis ‘‑dis’ faciens genetivum, ‘hoc cor huius cordis’, et si qua 8ab eo deducuntur, ‘‑s’ littera addita ‘concors concordis, vecors vecordis’ 9facit. Cetera omnia genetivo ‘‑ris’ faciunt. ‘Cur’ terminata tertiae 10sunt declinationis, ‘‑ris’ faciunt genetivo ‘‑u‑’ in ‘‑o‑’ correptam 11mutata, ‘iecur iecoris’, et si qua talia inveneris. 5512‘Dar’ syllaba nullum nomen repperi terminatum; qui 13inveniet, etiam rationem declinationis demonstret. (Audi‹vi› 14nomen oppidi barbari, ‘hoc Zidar Zidaris’). ‘Der’ syllaba terminata 15et corripiuntur in nominativo et Graeca sunt et ‘‑e‑’ in genetivo 16perdunt: secundae declinationis ‘‑ri’ faciunt genetivo, ‘Menander 17Menandri, Alexander Alexandri, Leander Leandri, Evander Evandri, 18Thersander Thersandri’; quamvis ‘Thersandrus’ et ‘Evandrus’ 19lectum est. ‘Dir’ unum nomen repperi tertiae declinationis ‘‑ris’ 20faciens genetivum, ‘hoc Gadir huius Gadiris’, nomen oppidi. ‘Dor’ 21terminata tertiae sunt declinationis, ‘‑ris’ faciunt genetivo, ‘‑o’ in 22genetivo in propriis, si inventa fuerint, correpta secundum rationem 1supra positam. In appellativis vero ‘‑o’ in genetivo producitur, 2‘nidor nidōris, splendor splendōris’; et si qua alia appellativa ‘‑or’ 3syllaba fuerint terminata, ‘‑o’ in genetivo producent, exceptis supra 4positis, quae quamvis sint appellativa, tamen ‘‑o’ in genetivo corripiunt, 5sicut propria ‘‑or’ terminata, ‘arbor arboris, aequor aequoris, 6marmor marmoris’. ‘Dur’ terminatum unum legi in Plauto accusativo 7casu, ‘magadur’: est ergo tertiae | declinationis, ‘‑ris’ faciens 8genetivo. Sed vide ne melius sit nominativo non ‘magadur’ dicere, 9sed ‘magaduris’; aut si rationabiliter quaeramus, placebit ut monoptotum 10sit vel indeclinabile, quoniam nullus accusativus ‘ur’ 11syllaba terminaretur. ‘Magadur’ ergo per totos casus declinandum 12est. 5613‘Far’ terminatum unum repperi monosyllabum neutrum 14tertiae declinationis ‘‑ris’ faciens genetivo ‘‑r‑’ duplicata, ‘hoc far huius 15farris’, numero semper singulari. Nam quod Vergilius numero 16posuit plurali ‘robustaque farra’, poetice posuit, non rationabiliter, 17sicut ‘aera, mella, vina’. Quippe omnia nomina deorum vel 18elementorum vel heroum vel earum rerum, quae aut ad pondus 19aut ad mensuram pertinent, singulariter declinantur, sicut etiam 1in primo docui libro. ‘Fer’ terminata corripiuntur et secundae sunt 2declinationis, ‘‑ri’ terminant genetivum, ‘lucifer luciferi, frugifer 3frugiferi, signifer signiferi’; et si qua a ferendo fuerint derivata, 4habebunt in genetivo ‘‑e‑’ correptam ante ‘‑ri’; sin aliter, ‘‑e‑’ perdunt in 5genetivo, ‘Afer Afri’. ‘Fir, ‑for’: his syllabis nullum nomen repperi 6terminatum. ‘Fur’ tertiae sunt declinationis, ‘‑ris’ faciunt genetivo, 7‘hic’ et ‘haec’ {et ‘hoc} fur huius furis’, et si qua talia. 578‘Gar’: non inveni nomen hac syllaba terminatum. ‘Ger’ 9terminata corripiuntur et omnia secundae sunt declinationis. 10Nam aut ‘‑gri’ faciunt genetivo aut ‘‑ri’; tum ‘‑ri’, si a gerendo nomen 11fuerit derivatum, ut ‘armiger armigeri, aliger aligeri’; sin aliter, ‘‑gri’, 12ut ‘ager agri, piger pigri, niger nigri’, excipitur unum quod ‘‑ris’ faciet 13genetivo, ‘agger aggeris’. ‘Gir’: non repperi nomen hac syllaba terminatum. 14‘Gor’ tertiae sunt declinationis, ‘‑ris’ faciunt genetivo: ‘‑o‑’ in 15nominativo correpta, in genetivo producta, ‘frigor frigoris, fulgor 16fulgoris, algor algoris’, et si qua talia. ‘Gur’ tertiae sunt declinationis, 17‘‑ris’ faciunt genetivo, ‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc augur huius auguris, 18Ligur Liguris’ et si qua talia. 5819‘Har’ non invenies nomen terminatum. ‘Her’ pura syllaba 20non invenies; adiecta ‘c‑’ ante ‘‑h‑’ inveni unum, ‘‑e‑’ correpta in nominativo, 21in genetivo vero pereunte, ‘hic pulcher huius pulchri’: hoc 22solum Latinum repperi secundae declinationis: nam genetivum ‘‑i’ 1littera terminat{um}. Inveni et ‘‑her’ producta finitum ’‑t‑’ litteram 2ante se habens, sed Graecum, ‘‑e‑’ in genetivo corripiens, declinationis 3tertiae, ‘‑is’ genetivo terminatum, ‘aether aetheris’. Hoc tamen 4scire debemus, quod post ‘c‑’ litteram ‘‑h‑’ Latinitas non habet exceptis 5‘pulcher, lurcho, Orchus’, sic in antiquis. Nam ‘Chalybes’ Latinum 6non est: ‘y’ enim litteram habet, | quae in peregrinis adhibetur, 7in Latinum numquam. ‘Hir, hor, hur, iar, ier’ nulla nomina 8repperi terminata: qui invenerit, doceat rationem. ‘‑Ior’ tertiae 9sunt declinationis, ‘‑ris’ faciunt genetivo, ‘‑o‑’ in nominativo correpta, 10in genetivo producta, ‘hic’ et ‘haec maior maioris, peior peioris’. ‘Iur, 11kar, ker, kir, kor, kur’: his syllabis nullum nomen terminatur. 5912‘Lar’ tertiae declinationis est, ‘‑ris’ facit genetivo, ‘hic Lar 13huius Laris’: Plautus ‘ego sum Lar familiaris’, Vergilius ‘Pergameumque 14Larem’. Multi numero semper plurali declinant. Quidam 15dicunt ‘hic hilar’ debere dici, sed barbarismus est: ‘hilaris’ legi et 16‘hilarus’ in Terentio. ‘Ler’ {hac littera duo nomina terminantur, 17‘siler’ et ‘celer’, quae tertiae sunt declinationis.} ‘Lir’: nullum nomen 18repperi his syllabis terminatum. ‘Lor’ tertiae sunt declinationis, ‘‑o‑’ 19‹in› nominativo correpta, in genetivo producta ‘‑ris’ syllaba terminato: 20‘hic calor pallor, caloris palloris, color colōris’; quamvis 1Sallustius ‘igitur colos exsanguis’, sicut ‘labos’ et ‘labor’. ‘Lur, mar, 2mir’: his syllabis nulla nomina terminantur.