Latin Grammarians Collection
ERC

Ter. Mavr.

Ter. Mavr. 949-964 - 1071-1084

Muto vel partem prioris, si fit hirtum, syllabae, 950‘ecfer’ ut dicam, vel illud ‘hoc tibi effectum dabo’. Verba contra separata quando sic conectimus, hanc ut ante desinentem subsequatur consonans, ‘e’ sat est solum locare. Quia duplex est consona, tres videntur syllabam unam consonantes edere: 955hispidum quod porro ne sit, dico et ‘e bello viros’, dico et ‘e pago reversos’, dico et ‘e foro domum’. Ast enim Graius locabit quandocumque hanc ultimam sive in uno comprehensam, sive verbo ‹se›pari, consonam numquam iugabit, quia sono levi studet; 960nam nisi ‹et› vocalis adsit, vertit hanc in simplicem, ‘κάππα’ enim solum sonabit, ‘σίγμα’ vero excluditur. Sic et ‘ἐκπλῆξαι’ loquuntur, sic et ‘ἐκπέρσαι πόλιν’, sic et illud ‘εἰς τὸ κάλλος ἐκκεκώφηται ξίφη’, | sic et ‘ἐκ πάντων’ solute, sic et ‘ἐκ νήσου’ facit. 965Litteras autem receptant saepe ternas syllabae, nec minus saepe et quaternas, porro quinas parcius, esse quia vocalis una debet una in syllaba vel duae, dipthongos edit quando vocalem sonum. Inde rarum est consonantes addere uni quattuor, 970quia vetat natura mutas iungere una in syllaba; semivocales iugari saepius deprendimus, in quibus iam scimus udas computari quattuor. Syllaba ergo quando quinque litteris componitur, consonas duas necesse est et tot udas copulet, 975possit ut vocalis una syllabam talem dare. Ergo ‘frons’ et ‘glans’ videmus esse quinas litteras: consonans nam prima et uda, postmodo uda et consonans ‘‑o‑’ tenent utrimque iunctam; sic et ‘‑a‑’, cum ‘glans’ erit; est et uda quando sola, dantur et tres alterae, 980consonans cum sit bis una, sitve duplex tertia: ‘stant’ enim cum dico verbum, ‘‑t‑’ secunda [‘‑t’] et ultima est, ‘strix’ve si dicam, supremam duplicem esse perspicis. Porro cum dipthongos inerit, ‘fraus’ ‹ve›lut scribi solet, e[t] tribus videmus unam quae sit uda consonis. 985Nempe et esse litterarum syllaba una sex potest, Graeca cum duplex duabus solvitur nostratibus, dixerit si forte quidam ‘scrobs abunde fossa est stirps’, velut dixit disertus Gracchus alter Gaïus. Graecus hoc casu nequibit syllabam talem dare, 990nec dabit per se seorsam, sed residuam nominis aeque dipthongo coactam promet et pluraliter, namque declinare Graeci[s] saepe sic ‘αἰσχρούς’ solent: | ‘αι’ prior si separetur, sex erunt superstites, ‘ἀρκτικόν’ nam cernis esse ‘σίγμα’ primum et ultimum, 995alteram dipthongos auxit copulando litteram, consonans et uda complent syllabam senariam. Nunc per ipsas ire pergam syllabas quae versibus scrupulum solent movere, ratio si non cernitur. Sed quoniam exemplis heroi carminis uti 1000res monet, ut pedibus sistat sua regula iustis, seu vitium incessit, metri ratione probemus, aptius est nobis simili decurrere norma, discolor alternos referat ne pagina versus. Spectandis pedibus quae sunt nimis obvia mittam: 1005natura longas quid enim tractare necesse est, aut facili positu et plana ratione patentes, quae pueris etiam promptum est occurrere parvis? Nec mihi Graecorum ratio est attingere κοινάς, quarum rarus inest nostris in versibus usus, 1010nec tanta in pedibus venia conceditur uti. E brevibus quotiens longae redduntur, oportet versificatorem quid littera quaeque ministret dispicere atque aptas natura iungere secum, vel discordantes mutatis vincere verbis. 1015Consona sed sane gemina est cum praedita verbo, seu medio in pede sunt, sive has pes proximus infert, quam dubias pedibus soleant adferre figuras, ut possum, paucis nitar discernere verbis. Syllaba prima brevis, quemcumque pedem generabit, 1020longa fit a geminis, quibus indita consona vis est, seu pariter iunctae, suberuntve in parte sequenti, seu sunt divisae finemque caputque tenentes. Exemplis manifesta magis reddenda videntur: ‘postquam res’, prior est iunctis adiuta duabus, 1025subiectis aeque fiet cum dicimus ‘agros’; ‘at tu sume pedum’, divisas cernis utrasque. | Dactylon haec eadem poterit totiens dare forma[m], quando brevem mediam brevis aeque tertia claudet: ‘nunc age’, ‘nescio quis’, nec non et ‘Belgica collo’. 1030Uda etiam quocumque loco, seu subdita detur, libera seu, verbo quasi consona curret in uno: ‘arma virumque cano’, ‘duris agrestibus arma’. Si sit longa prior, mox hanc correpta sequatur vocalis verbi pariter cum fine resistens, 1035syllabaque adiaceat geminis exorta sonoris, non semper videas spondeon posse creari, quia mutas ita coniungi natura recusat, ut pariter poni possint in parte sequenti, udas nec possis umquam praeponere mutis, 1040nec tempus praestant udae cum subiciuntur nominis in capite aut verbi. Superest igitur quid? Ut sint divisae subduntur quando trochaeo: unam detineat sequitur qu‹a›e syllaba primam, atque ita vocalis superet non sola trochaeo, 1045altera succedat, qua proximus exoritur pes. ‘Et quis cuique dolor victo, quae gloria palmae’, ‘postquam res Asiae’, geminum hoc exemplar habebis. Ergo ut vocalis remanens in fine trochaei et verbi finem faciat, spondeon et edat, 1050unicus efficiet casus, si qui sequitur pes nascatur certis quas debet habere sonoris, dum caput obtineat fortissima littera verbi. Haec quae sit iam scire potes, si prima tenebis quae tibi, cum loquerer septem quoque semisonantes, 1055discrevi titulo et numero signante notavi. Haereat ergo animo sexta hinc tibi vivida perquam littera de numero quam dixi semisonantum, quae sibi tres tantum poterit subiungere mutas, si quando ‘scutum, spumas’ vel ‘stamina’ dico. 1060Haec sola efficiet nudo ut remanente trochaeo spondeum geminae possint firmare sonorae. | Exemplis an prava sequar vel recta probato: ‘quisque scire cupit’ vel ‘quisque scribere curat’, ‘ante stare decet’ cum dico et separo verbum, 1065‘ante Stesichorum vatem natura creavit’. Ultima vocalis remanens finisque trochaei excipitur geminis quis proximus exoritur pes; quae quamquam capite alterius verbi teneantur, sufficiant retro vires et tempus oportet, 1070consona quod debet geminata referre priori. Nam cur spondeo credas non reddere tempus quae tali positu, cum dactylus incidit, obstant? ‘Incipe’ si dicas et ‘scire’ aut ‘scribere’ iungas, creticus efficitur. Quis viribus ergo nocebit 1075subdita praeteritae, cur isdem viribus aeque tempora non praestet, cum sit subiecta, priori? Quin mirum magis invenias ut tempore duplo semisonans istaec pariterque et muta cohaerens correptam retro nequeant augere trochaei. 1080Nam, nisi vocalis producta sequatur utrasque tertia, quas dixi nullum poterunt dare tempus: ‘scire’ etenim cum dico et ‘stare’, ‘spumeus amnis’ tertia vocalis producta adiungitur illis, atque inde accipiunt vires prosuntque priori.

Quotation layer

cf. Ter. Andr. 703

Gracch. or. frg. 69

Verg. Aen. 3, 1Verg. ecl. 5, 88Verg. georg. 4, 149; Verg. Aen. 6, 756; et 7, 37Verg. ecl. 3, 103Verg. georg. 3, 204Verg. Aen. 1, 1Verg. georg. 1, 160

Verg. georg. 3, 102Verg. Aen. 3, 1

Verg. Aen. 2, 496