Latin Grammarians Collection
ERC

Sacerd.

Sacerd. 1, 14, 64 - 1, 14, 73

DE ANTONOMASIA Antonomasia est {cum} vocabulum quod sine nomine proprio positum loco fungitur proprietatis, ut ‘Latona natum’ ponimus et ‘Apollo’ intellegitur. Haec fit modis quattuor: ab animo, a corpore, ab his quae 5extrinsecus nuncupantur, a loco. ‹Ut› ‘magnanimusque Anchisiades’ ‹et› ‘ergo his aligerum dictis adfatur amorem’ et ‘o qui res hominumque deumque aeternis regis imperiis et fulmine terres’ | et ‘Delius inspirat vates’: ab animo ‘Aeneas’, a corpore ‘Cupido’, 10ab his quae extrinsecus sunt ‘Iuppiter’, a loco ‘Apollo’. In uno loco omnia, ‘‹armipotens praesens belli Tritonia virgo›’: ab ‹his quae› extrinsecus ‘armipotens’, ab animi voluntate ‘praesens belli’, a loco ‘Tritonia’, a corpore ‘virgo’, quamvis sit hoc nomen virgo commune animi, quod casta, ‹et› corporis, quod intacta. DE ALLEGORIA Allegoria est dictio aliud significans quam continetur in verbis, ‹ut› ‘et iam tempus equum fumantia 1, 5solvere colla’, qua significatur carmen esse finitum. Huius species ex plurimis necessariae sunt septem: ironia, astismo‹s›, sarcasmo‹s›, antiphrasi‹s›, ‹cacophemia›, aenigma sive griphus, paroemia. DE IRONIA Ironia est oratio cum inrisione, pronuntiatio 10dictionis in contrarium redigens intellectum, ut est ‘egregiam vero laudem et spolia ampla refertis tuque p.m.m.n.’. Haec enim dictio nis‹i› aliter pronuntietur quam qualitas sua{m} postulat, non erit voluntati dicentis apte positus intellectus. DE ASTISMO Astismos, quem quidam charientismon dicunt, dictio est urbanitate et faceta gratia composita, ut Terentius ‘Tum quod dem ei, ‘recte’ est: nam nihil esse mihi religio est dicere’. 1, 5Astismos fit tribus modis. Per euphemian, ac si dicamus fata ‘Parcas’, quod non parcant; quale est exemplum, quod posuimus, Terentianum. Per cacenphaton, ut est illud Plautinum ‘Conprime sis iram’: nam rem turpem sonat utpote ‹a› meretricis ancilla dicta oratio. 10Per similitudinem, quo modo dictum est de Carbone qui, mortuo Crasso, homine felice inimico suo, ante obscurus florere coepit: ‘postquam Crassus carbo factus’ est, id est periit, ‘Carbo crassus factus est’, id est res ante mortua revixit, id est ad florem pervenit. Et illud de Pompeio, qui co|loris erat rubei sed animi 15inverecundi, ‘quem non pudet et rubet, non est homo sed sopio’. Sopio autem est aut minium aut piscis robeus aut penis. DE SARCASMO Sarcasmos est oratio cum insultatione, ut est ‘en agros et quam bello, Troiane, petisti, Hesperiam ‹m›etire iacens’, 1, 5et Cicero ‘en crimen, en causa, cur regem fugitivus, dominum servus accuset’. Inter ironiam ergo et sarcasmon hoc est, quod ironia contrarium dictioni continet sensum cum inrisione, sarcasmos vero eodem modo quo dicitur intellegatur necesse est, quamvis cum 10inrisione. DE ANTIPHRASI Antiphrasis est, cum ponitur verbum bonum pro malo, malum tamen significat, ut ‘Parcae’ ab eo quod 20non parcant, et ‘Eumenides’ ab eo quod nulli ‘eumen‹e›is’ sunt, id est propitiae. Antiphrasin alii euphemian vocant. DE CACOPHEMIA Cacophemia {est}, quam quidam dysphemian vocant, e contrario euphemiae fit: nam verbum malum pro bono ponitur, sed tamen bonum intellegitur, ut est ‘pro su{p}preme Iuppiter’, id est summe non infime. DE AENIGMATE Aenigma vel griphus est dictio obscura, quaestio vulgaris, allegoria difficilis, antequam fuerit intellecta, 1, 5postea ridicula, ut est ‘mater me genuit, eadem mox gignitur ex me’; de glacie, quae, de aqua procreata, aquam soluta{m} parit, vel carbo de flamma natus ‹flammam› gignit; Vergilius de ore putei ‘tris patea{n}t caeli spatium non amplius ulnas’. DE PAR{H}OEMIA Par{h}oemia est vulgaris proverbi usurpatio 10ad aliquam rem significandam, cum aliud intellegitur quam quod dictione monstratur, ut ‘adversum stimulum calces’, quo{d} significatur contra pessimos vel potentiores audere stultum esse. DE ANASTROPHE Anastrophe est duorum verborum transversa 15dictio, | ut ‘Italiam contra’ id est ‘contra Italiam’, et ‘ipsis ex vincula sertis’ pro ‘ex ipsis sertis vincula’.

Quotation layer

Verg. Aen. 5, 407Verg. Aen. 1, 663Verg. Aen. 1, 229-230Verg. Aen. 6, 12Verg. Aen. 11, 483

Verg. georg. 2, 542

Verg. Aen. 4, 93-94 p.m.m.n.] puerque tuus magnum et memorabile nomen

Ter. Haut. 228Plaut. Truc. 262

Verg. Aen. 12, 359-360Cic. Deiot. 17

Ter. Ad. 196

Verg. ecl. 3, 105

Ter. Phorm. 78

Verg. Aen. 1, 13Verg. ecl. 6, 19

Critical apparatus

om. del. Keilextrinsecus] extrensecus BUt suppl. Keilet suppl. Keilomnia] ab extrinsecus fort. errore typograhphi Eichenfeld-Endlicherarmipotens praesens belli Tritonia virgo suppl. Eichenfeld-Endlicherab B Eichenfeld-Endlicher: om. del. Keilhis quae suppl. Bramanti: om. B edd.extrinsecus] extrensecus Bvirgo B Eichenfeld-Endlicher: om. del. Keilcasta et suppl. Eichenfeld-Endlicher: castaq B; casta B1ut suppl. Keilequum Eichenfeld-Endlicher: equm Bqua B Eichenfeld-Endlicher: quo Keilseptem Keil: ex B; sex Eichenfeld-Endlicher; fort. haec Parrhasius Pastismos suppl. edd.: astismo revera B; asteismos Eichenfeld-Endlichersarcasmos suppl. Parrhasius P Eichenfeld-Endlicher: sarcasmo Bantiphrasis suppl. P Eichenfeld-Endlicher: antiphrasi Bcacophemia suppl. Keilparoemia] parhoemia Bpronuntiatio] pronuntiatione coni. in app. Keildictio nis‹i›] dictionis revera B edd.sua{m}] om. del. Eichenfeld-Endlicher del. KeilDE ASTISMO Astismos] de asteismo asteismos Eichenfeld-Endlicherquem Eichenfeld-Endlicher: quam BAstismos] asteismos Eichenfeld-Endlicherdicamus P: dicimus B edd.conprime Keil: reprime B Eichenfeld-Endlicherturpem sonat utpote a meretricis Eichenfeld-Endlicher: turpersonat ut poetae meretricis Bquo B1: quod Best] Sacerdoti verbum restitui cum Hauptio; editores versui laudato tribuerunt, cf. adn. ad loc. Bramantiperiit] perit Bcrassus B1: cassus Bmortua revixit Eichenfeld-Endlicher: motua raevixit Bnon est B edd.: est non Bücheler 1880, 400; cf. adn. ad loc. sopio sopio B cum Lunello, cf. adn. ad loc. Bramanti: ropio ropio edd. ut traditum, sed Keil dubitanterminium] nimium Bpiscis B1: piccis Bpenis] pene Binsultatione Parrhasius P coni. in app. Eichenfeld-Endlicher Keil: exultatione B Eichenfeld-Endlichermetire suppl. Parrhasius P Eichenfeld-Endlicher: etire Bdicitur] digitur Bsignificat] significatur Keileumeneis Bramanti: eumenis B; εὐμενεῖς edd. om. del. Keilsu{p}preme Keil: suppreme B Eichenfeld-Endlichersoluta{m} Keilparit Eichenfeld-Endlicher: paro Bflammam suppl. Eichenfeld-Endlicherpatea{n}t P Eichenfeld-Endlicher: pateant Bde par{h}oemia par{h}oemia Eichenfeld-Endlicher: de parhoemia parhoemia Bquo{d} Eichenfeld-Endlicher