Vel. orth.

1Animadvertimus tamen quibus‹dam› partibus orationis 2‘u’ litteram vitiose insertam, ut in eo quod est ‘urguere’ ‹et 3‘unguere’›. Itaque testis in utroque Vergilius qui ait: 4quibusue 5urg[u]entur poenis 6sine ‘u’, item: 7ungere tela manu ferrumque armare veneno. 8Nam quominus ‘unguo’ debeat dici apparet ex eo, quod nullum 9uerbum ‘uo’ terminatum sive ‹iunctim sive› solute non eandem 10‘u’ servare ‹inueniatur› inpraeterito, ut ‘vol‹u›o’ ‘volui’, 11‘eruo’ ‘erui’. At ‘ungo’ ‘unxi’ facit, quomodo ‘ping[u]o’ ‘pinxi’, 12‘fingo’ ‘finxi’. Et tamen in nomine quod hinc fingitur sic insertum 13rursus ‘u’ agnoscitur, ut evelli non possit ut apud eundem 14Vergilium: 15et pinguis unguine ceras; 16et ‹in› consuetudine usurpatur ‘unguentum’. 11Idem accidit 12et in ‘hircis’, quos antiqui ‘hirquos’ dicebant. Nam quamvis 13nos in| ‘hircis’ ‘u’ littera‹m› non interponamus in hac 14enuntiatione, tamen videmus remanere in derivatione nominis 5, 15quod hinc tractum est, ut eos qui sunt in adulta[m] aetate[m] 16‘hirquitallos’ vocemus. 16In ‘antiquo’ etiam videmus locum 17‹‘u’› litteram habere et in ‘postico’ non habere; nam et ‘antiquum’ 18ab eo quod est ‹‘ante’ et ‘posticum’ ab eo quod est› 19‘post’, quod apparet ex scriptione temp‹l›orum. 1Nunc ad praepositiones transeamus atque incipiamus 2ab illa quam Cicero in Oratore adnotavit. Varia enim ‹est› consuetudo 3in eo quod est ‘ab’ et ‘a’ et ‘abs’ et ‘au’, ut cum dicimus 4‘a me’, deinde ‘ab illo’, deinde ‘abstulit’, deinde ‘aufert’, quod 6, 5sane tantum in duobus verbis usurpatum est, ‘aufert’ et ‘aufugit’. 6Adi[i]cit his praepositionibus et illam quae scribitur per ‘f’ 7litteram, quam ab antiquis usitatam ait maxime in rationibus et 8in accepti[s] tabulis. Nam quotiens acceptam pecuniam referebant, 9non dicebant ‘a Longo’, sed ‘af Longo’. Et ait religionem 10hanc scribendi apud paucissimos remansisse saeculo suo. Antiquos 11scimus et ‘abs te’ dixisse: nos contenti sumus ‘a te’ dicere. 12Scimus ipsos et ‘ab Lucilio’ dixisse, nos observamus ut ‘ab’ praeponatur 13his nominibus quae a vocali incipiunt, ut cum dicimus 14‘ab Olympo’. Non adsumitur autem haec ‘b’ littera, quotiens 15nomina a consonante incipiunt[ur], ut ‘a Romulo’. Siquis itaque 16quaesierit, quare non ‘ab Iunone’ dicamus, sed ‘a Iunone’, 17meminerit hic litteram ‘i’ pro consonante positam, de quo latius 18et supra disputavimus. ‘Abs’ vero neque nominibus|neque 19his partibus orationis cum quibus in confusione‹m› non venit 20adiungitur (‘abs te’ enim duae partes orationis sunt), sed cum 21quibusdam verbis ‹in› unitatem concessit, ut ‘abstinet, abscondit’. 22Haec enim pars orationis composita est, et quoniam 23et ‘ac[c]ondit’ hiabat et ‘ab[s]condit’ durius sonabat, intervenit 24‘s’ littera quae exornaret [et] auditum. De qua scriptione illud 25quaeritur, utrum per ‘p’ an per ‘b’ et ‘s’ debeat scribi, quoniam 26ea quae apud nos ‘ψ’ litteram sona‹n›t putant plerique per ‘p’ et 27‘s’ scribenda, quoniam et Graeci pronuntiaverunt [per] ‘ψ’ litteram 28constare ἐκ τοῦ πῖ καὶ ‘ς’. Sed qui originem verborum 29propriam respiciunt, per ‘b’ scribunt. 1‹...› et in eo quod est ‘appello’, quod alterum sit ‘nauem 2appellentis’, aliud verbi causa ‘pecuniam appellantis’. Videmus 3autem prope in omnibus verbis quae a ‘p’ littera incipiunt hanc 4praepositionem cogi ut ‘d’ littera omissa ‘p’ geminet, ut in eo 6, 5quod est ‘paret’ ‘apparet’ et in eo quod est ‘ponit’ ‘apponit’ et 6‘pungit’ ‘appungit’. Sic in his partibus orationis quae incipiunt 7a littera ‘c’ non facile potest hac praepositione admota sonare ‘d’ 8littera. Ha‹e›c similiter littera geminatur in eo quod est ‘capio’ 9‘accipio’. Itaque Lucilius:| 10atque ‘accurrere’ scribas 11‘d’ ne an ‘c’ non est quod quaeras eque labores. 12Ille quidem non putavit interesse scripturae; sed si sonus consulitur, 13interest aurium ut ‘c’ potius quam ‘d’ scribatur. At siquis 14in his quaerat vocibus, quae incipiunt a littera ‘t’, merito indifferenter 15scribuntur ‘attinet, attentus’ ‹et ‘adtinet›, adtentus’, 16quoniam utralibet littera scripta eundem auribus sonum reddunt. 17Nec minus ea quae a ‘g’ littera incipiunt variant huius 18praepositionis enuntiationem. Nam interdum elisa ‘d’ littera ‘g’ 19geminatur, ut ‘aggerat’. Est etiam ubi necesse est hanc ‘d’ litteram 20interire nulla alia substituta, ut in eo quod est ‘aspicio’ 21‘ascendo’. At ubicumque ‘t’ littera scribitur nec in unitatem 22uenit cum alia parte orationis, sine dubitatione vicem alterius 23partis orationis ostendit, et est coniunctio disiunctiua ‘at’, ut 24Persius: 25at te nocturnis iuvat impallescere chartis. 26Quod si erit per ‹‘d’› scriptum ‘ad’, non tantum orthographia 27peccabit, sed etiam significatio errabit. Est etiam ubi transeat ‘d’ 28in ‘l’, si ab hac eadem littera vox sequens incipiat, ut est ‘alligere’, 29nec semper [t] tamen, quoniam dicimus ‘adluere’ et ‘adloqui’ et 30‘adlabi’. ‘Abbi‹be›re’ etiam quidam geminata ‘b’| maluerunt et 31dicere et scribere intermissa ‘d’. Et ‹in› hoc nullam differentiam 32putat esse Lucilius, qui ait: 33‘abbi‹be›re’ non multum est ‘d’ siet an ‘b’. 1Habet ‹et› ‘ex’ praepositio observationem, in qua[m] 2‹interit› interdum ‘x’ littera, ut in eo quod est ‘ebibit, enuntiavit, 3emovit’. Nec tamen possis ita definire, ut dicas tunc hanc 4litteram interire, quotiens sequens vox incipit a consonante. 6, 5Hoc enim arguit ipsa loquendi consuetudo, cum dicimus ‘excellere’ 6et ‘extollere’ et ‘exquirere’. In eo quod est ‘exspectatus’ 7duplicem scriptionem quidam esse voluerunt, ut, quotiens cum 8verbo quod est ‘ex[s]pecto’ ‘opperior’ praeposita haec pars orationis 9fuerit, ‘e’ et ‘x’ littera contenta sit; quotiens autem cum 10verbo quod est ‘specto ludos’, necessaria [esse] ‘s’ litterae insertio[r] 11sit, ut in ipsa quoque scriptione ambiguitas de|ducatur eius 12quod est ‘expectare illum uolo’ et ‘‹ex›spectare mihi placet’. 13Verum uno modo utrumque scribi licet nec timere eam ambiguitatem, 14quae est multis verbis familiarissima, cum in hac littera 15‘x’ etiam ‘s’ posita sit, siquidem tam apud nos quam apud 16Graecos duplex sit et composita. 12Transeamus nunc ad aliam praepositionem. ‘Ob’ praepositio 13interdum ponitur plena, ut est ‘obire, oberrare’, interdum 14ad eam litteram transit, a qua sequens vox incipit, ut est 6, 15‘offu‹l›sit, ommutuit’: item et si ‘p’ sequatur, ut ‘opposuit’. Similiter 16quidam et in eo quod est ‘obstitit’ ‘p’ servare maluerunt, 17quia haec littera semivocali ‘s’ confusa[e] eius litterae sonum 18exprimit, quae est apud Graecos ‘ψ’, atque hanc illi duplicem 19constare dicunt ex ‘p’ et ‘s’. 1Huic similis est et ‘sub’ praepositio, quae interdum ‘b’ 2litteram servat, ut in eo quod est ‘subdit’; interdum mutat, ut 3supra dixi, in eam litteram a qua sequens incipit ver‹b›um, ut 4in eo quod est ‘sufficit, suffodit’ et in eo quod est ‘summovit, 6, 5sumministravit’, aeque in eo quod est ‘supposuit’. Atque animadvertimus 6in semivocalem ‹‘s’› transire, ut in eo quod est ‘sustulit’ 7et ‘suscepit’. Nec non variat significationem gemina[m] 8enuntiatione[m] litterae sequentem vocem inchoantis, ut est 9‘succipere’: aliud est enim ‘amicum suscipere’, aliud ‘aquam succipere’. 3At in praepositione ‘de’ minimum est observationis, 4quantum ad orthographiam, non quod ad significationem pertine[a]t. 6, 5Plena enim in compositionibus ponitur, ut ‘deducere, 6depellere, demonstrare, destruere’. Nam si quando ‘e’ in ‘i’ litteram 7transit, ab alia praepositione originem ducit. Cum enim 8dicimus ‘dimovit’, ut est: 9dimovit obstantes propinquos,| 10[et tua terris didita fama] iam non est a ‘de’ praepositione, sed 11‹‘dis’, et› unitatem quandam complectitur vocis. In hac tamen 12‘de’ praepositione, quam dixi plenam praeponi, animadvertendum 13illud, quod imminuitur, si quando sequens uox a littera ‘e’ 14incipit, ut est ‘de[e]rrare, de[e]sse’, ‹in› qua enuntiatione sufficit 15ipsa productio. Et quatenus incidimus in mentionem praepositionis 16‘dis’, adnotabimus et illam plenam praescribi ceteris, 17nisi his partibus orationis quae incipiunt a littera ‘m’, ut ‘dimovit’, 18aut ‘n’, ut ‘dinoscit’, aut ‘l’, ut ‘diluit’, aut ‘b’, ut ‘dibucinat’, 19aut ‘g’, ut ‘digerit’, aut si ‹a› ‘d’ littera incipi[e]t ut ‘diditus’, quomodo 20Vergilius: 21tua terris didita fama, 22aut in ‘f’ litteram transire, si ab hac eadem sequens vox incipiat, 23ut ‘diffudit’. 1‘Per’ vero praepositio omnibus integra praeponitur, 2nisi cum incidit in ‘l’ litteram, adfinem consonantem, quam elegantioris 3sermonis viri geminare malunt quam ‘r’ litteram exprimere, 4ut cum ‘pellabor’ malunt dicere quam ‘perlabor’. Nec 6, 5aliter apud Lucilium legitur † in praepositionem †: 6‘pelliciendo’ quod est ‘inducendo’ geminat ‘l’; 7‘pellicere’ malunt quam ‘perlicere’. Unde et apud Vergilium non 8aliter legimus ‘pellacis Ulixi’; et a ‘pelluendo’ ‘pe[r]luis’ et apud 9antiquos τρισυλλάβως ‘pelluis’, quae nunc in synaeresi ‘pel[l]uis’ 10dicitur.