Sacerd. 1, 14, 94 - 1, 14, 103
1DE SYNECDOCHE Synecdoche est oratio plus minusve
2dicens quam necessaria postulat significatio {postulat intellectus}.
3Haec fit modis quattuor:
4aut ex parte totum, ut ‘stant litore puppes’, pro navibus;
5aut per totum pars, ‹ut› ‘ingens a vertice pontus’, pro fluctu,
6parte ponti;
7per id quod dicitur, illud quod sequitur, ‹ut› ‘rex ambas ultra
8fossam †retinere coepit’: subauditur enim ‘manus’;
9per id quod sequitur, illud quod debuisset dici, ut est ‘et iam
10summa procul villarum culmina fumant’, cum debuisset praeponere
11vesperam factam.
8Ex hac figura, id est synecdoche, nascuntur duae: aposiopesis
9et epidiorthosis.
1, 10DE APOSIOPESI Aposiopesis est dictio cuius finis reticetur,
11ut aut terreatur auditor, aut ad desiderium incendatur auditus, ut
12‘quos ego... sed motos praestat componere fluctus’ et ‘quem
13quidem ego si sensero...’ et
14‘donec Calchante ministro...
15sed quid ego haec autem nequiquam ingrata revolvo?’.
1DE EPIDIORTHOSI Epidiorthosis est oblivii correctio, ut
2‘filius huic fato divum prolesque virilis
3nulla fuit primaque oriens erepta iuventa est’;
4hic enim quod oblitus ante dixerat non fuisse, postea corrigens
1, 5fuisse quidem dixit, sed cito perisse. Terentius,
6‘filium unicum adulescentem
7habeo. At quid dixi habere me? Immo habui, Chreme;
8nunc habeam necne incertum est’;
9et Cicero, ‘cum huius mulieris viro — fratre volui dicere; semper
10hic erro’.
3Quidam inter tropos ponunt etiam probationem, quae fit
4modis tribus: exemplo, argumento, signo.
1, 5DE PROBATIONE Probatio est rei factae vel non factae ratio
6confirmatione dictionis ad persuasionem deducta, ac si voluerimus
7probare nescio quem sacrilegium fecisse vel non fecisse.
8DE EXEMPLO Exemplum est rerum per res diversas adprobatio:
9ut | si voluerimus docere ratione domum regi ‹et› demus
10exemplum mundum regi ratione{m}. Exemplum dicitur modis
11quattuor:
12a minore ad maius, ut est ‘servi mehercules mei si me isto
13pacto metuerent’;
14a maiore ad minus, ut est
15‘at non viderunt moenia Troiae
16Neptuni fabricata manu considere in igni’:
17hoc commune est paradigmati;
18a simili, ut est ‘et si me meis civibus iniuria suspectum atque
19offensum viderem’;
20e contrario, ut est ‘quippe secundae res sapientium animos
21fatigant, ne illi corruptis moribus victoriae temperarent’.
22DE ARGVMENTO Argumentum est rei confirmatio necessaria
23probatione facta, ac si dicas ‘si dies est, lucet’.
1DE SIGNO Signum est res quae tam credi quam non credi
2possit, ac si dicamus eum, qui iuxta cadaver occisi gladium tenens
3inventus est, homicidium perpetrasse, cum possit signum esse hoc
4et veritatis et falsi.
1Ergo inter paradigma et exemplum et argumentum et
2signum hoc est, quod paradigma non inducitur nisi aut a petentibus
3aut ad petentes, ut ‘Antenor potuit med.’ et ‘quin occidit
4una Sarpedon’; exemplum vero de definitione venit et non petente
1, 5aliquo, ac si dicas ratione omnes res humanas regi, ubi etiam
6mundus regatur ratione; argumentum vero ‹hoc distat›, quod
7necessariam habet probationem, quam nec exemplum nec signum,
8et quod exemplum et paradigma ex aliis conprobatur,
9argumentum vero ex ipsius rei effectu; signum vero inter falsum et
10verum positum est, sicut ante monstravi.
Quotation layer
Verg. Aen. 3, 277Verg. Aen. 1, 114Verg. ecl. 1, 82Enn. frg. inc. 617 †retinere] protendere
Verg. Aen. 1, 135Ter. Andr. 164Verg. Aen. 2, 100-101
Verg. Aen. 7, 50-51Ter. Haut. 93-95 adulescentem] adulescentulum
Cic. Cael. 32 huius] istius
Cic. Catil. 1, 17Verg. Aen. 9, 144-145 igni] ignis
Cic. Catil. 1, 17 atque] tam graviter
Sall. Catil. 11, 7
Verg. Aen. 1, 242Verg. Aen. 10, 470
Critical apparatus
om. del. Keilut suppl. Keilut suppl. Keilambas revera B†retinere Keil: retinere B Eichenfeld-Endlicherincendatur B Eichenfeld-Endlicher: intendatur Keilpraestat P edd.: prestas revera Bdonec] donhaec Bcalchante ministro B1: calchante hu multa ministro Boblivii revera B: obliti qui legerunt oblivio pro oblivii Eichenfeld-Endlicher; oblivionis Keilcorrectio Eichenfeld-Endlicher: correptio Biuventa B1: iuenta Bmulieris B1: muliere Bfratre revera B: fratrem edd.persuasionem] persuationem Bet suppl. Keilratione{m} Eichenfeld-Endlicher: rationem Bdicitur B in app. coni. inducitur Keil: ducitur Eichenfeld-Endlicher; efficitur Pmehercules revera B: me hercule edd.viderunt edd.: vitierunt revera Bsuspectum edd.: usus pactum revera Bdies B1: di Btam revera B Keil: tum Eichenfeld-Endlicherquam revera B Keil: quum Eichenfeld-Endlicher ut e codicegladium] gradium Bpetentibus Eichenfeld-Endlicher: parentibus Bmed. revera B: om. edd.hoc distat suppl. in app. Keilquam revera B Keil: quum Eichenfeld-Endlicher ut e codice