Sacerd.

16‘‑Xo’ primae coniugationis verba ‘‑xavi’ facient, ‘flexo 17flexavi’, aut ‘‑xui’, ‘enexo enexas enexui’; tertiae vero sola ‘‑xui’, ut 18‘nexo nexis nexui’. | 1Quoniam, sicut abitror, iam sufficienter tractavimus de 2verbis ‘‑o’ littera terminatis, nunc veniamus ad ea, quae ‘‑or’ syllaba 3finiuntur. ‘‑Or’ syllaba terminata sive pura sive {vocali vel} consonanti 4praecedente, si primae sint coniugationis vel secundae vel 2, 5tertiae productae, ante novissimam litteram ‘s’ secundae personae 6activitatis ‘ri{s}’ syllabam accipientia, facient secundam personam 7passivitatis, ut ‘amo amas, amor amaris; doceo doces, doceor 8doceris; munio munis, munior muniris’. Tertiae vero correptae 9coniugationis verba ‘i’ litteram in ‘e’ mutabunt et, sicut illa, ‘ri’ ante ‘‑s’ 10accipient, ut ‘lego legis legor legeris’, et si qua talia. 1Tempus 2autem perfectum facient omnes coniugationes participio masculino 3temporis praeteriti addita ‘sum’ syllaba: ‘hic amatus amatus 4sum, hic doctus doctus sum, hic scriptus scriptus sum, hic munitus 2, 5munitus sum’. Fit autem participium temporis praeteriti 6generis masculini ex secunda persona activitatis in prima quidem 7coniugatione et tertia producta accepta syllaba ‘tu’ ante novissimam 8litteram ‘‑s’, ut ‘amo amas hic amatus, munio munis hic munitus’; 9in secunda vero et tertia correpta, pereunte littera paenultima 10secundae personae activitatis et ‘tu’ ante ‘‑s’ posita, ut ‘doceo doces 11hic doctus, dico dicis hic dictus’, aut pereuntibus duabus litteris 12paenultimis et ‘su’ ante novissimam litteram ‘‑s’ posita, ut ‘necto 13nectis necsus sum’ – quamvis posterius pro ‘c’ et ‘s’ ‘x’ posuerunt, 14‘nexus sum’. 2Imperativus modus passivitatis ‘re’ syllaba addita 3imperativo activitatis, ‹infinito activitatis› fiet similis, ut ‘amare, 4‹docere›, scribere, munire’. De hac tamen ratione et de modo 2, 5infinito plenius in institutis artium, id est libro primo, docuimus. 6Illorum vero verborum, id est ‘‑r’ terminatorum et non 7venientium ab ‘‑o’ littera, species perfecta notetur de participio 8temporis praeteriti. 1‹DE STRVCTVRIS› 2Quoniam igitur de pedibus disyllabis et trisyllabis nec non 3et quattuor syllabarum in primo docui libro, de nominum vero 4ratione verborumque in hoc, consequens arbitratus sum et de 2, 5structuris placentibus nostro tempore paucis admodum demonstrare, 6quas multi credunt metro debere constare; quorum opinioni 7non libenter consentimus, quoniam et | Tullius et ceteri 8oratores monosyllabo struxere verbo, cum una syllaba metrum 9non sit. Est autem structura verborum compositio dicta ab 10struendo, id est componendo, unde structores, compositores 11alicuius rei dicuntur. Quamquam igitur haec in omni oratione 12servari debeat, tamen maxime in verbis duobus, novissimo et 13paenultimo, sunt delectabiliter componendae. 1Antiqui quidem oratores, in quibus maxime Tullius, num 2quam necessariis sensibus praeposuerunt orationis structuram; 3sed magis fortiter et gravi compositione quam molliter vel laxe 4dicere maluerunt et, cum haberent occasionem sic struendi, quem 2, 5ad modum nostri temporis homines delectantur, tamquam de 6industria usi sunt structura forti potius quam delectanti, sicut 7exemplis Tullianis breviter probare poterimus. 4Quod in primis est videlicet nostro tempore vitiosum, 2, 5Tullius non dubitavit verbo monosyllabo finire structuram, ut ‘ab 6istius petulantia conservare non licitum est’ et ‘quae cum his 7civitatibus C. Verri communicata sunt’ et ‘‹id› quod P. R. iam 8diu flagitat, extincta atque deleta sit’. Hae{c} compositiones 9demutatae facient nostri temporis structuras sic: ex tribrachy et 10ditrochaeo ‘ab istius petulantia non est licitum conservare’, ex 11trochaeo et dactylo et ditrochaeo ‘quae sunt G. Verri cum his 12civitatibus copulata’, ex trochaeo et bacchio a longa ‘id quod P. R. 13iam diu flagitat, extincta si{n}t atque deleta’. 1Disyllaba structura, quae non valde quibusdam placet, 2antiquos viros vehementissime delectabat. Est enim fortis admodum 3vitansque etiam nostri temporis barbarismum, si non fuerit 4spondeo vel trochaeo post dactylum finita, ut ‘primus ab oris’ et 2, 5‘in quo meam voluntatem P. R. perspicere possit’. Sic enim versum 6heroicum, hexametrum, faciunt, quae sola versificatio est 7oratoribus devitanda. Nam si omnem fugere voluerint, tacebunt, 8quoniam nulla oratio sine metro constat.