Sacerd.

25Sunt verba quae et modis et omnibus temporibus et personis 26deficiant et haec tantummodo habeant, ‘salve salvete salvere’; 27quamvis Plautus in Truculento posuerit ‘non salveo’, sed inridenter: 28nam de persona rustici dixit. 1DE CONIVGATIONIBVS 2Coniugationes verborum sunt tres. 3Prima est quae verbo activo modo pronuntiativo, quem 4quidam indicativum vel finitivum vocant, temporis praesentis 1, 5numeri singularis secunda persona ‘‑as’ syllaba terminatur, ut ‘amo 6amas’. Cuius ‘s’ littera detracta et ‘bo’ adiecta, fit futurum tempus 7eiusdem modi, quod quidam modum promissivum putant, ut 8‘amabo’. Detracta syllaba ‘bo’, fit modi imperativi temporis praesentis 9numeri singularis secunda persona, ut ‘ama’. Huic personae ‘re’ 10syllaba adiecta facit modi infiniti temporis praesentis vel omnis 11declinationem, ut ‘amare’. 12Secundae coniugationis modi indicativi temporis praesentis 13secunda persona ‘‑es’ producta syllaba terminatur, ut ‘doceo doces’; 14et ‘s’ littera in ‘bo’ syllabam mutata, fit eiusdem modi tempus futurum, 15quod, sic uti docui, quidam promissivum putant, ut ‘docebo’. 16Qua syllaba ‘bo’ detracta, fit modi imperativi temporis praesentis 17secunda persona ‘e’ producto, ut ‘doce’. Huic personae ‘to’ syllaba 18adiecta, fit eiusdem modi temporis futuri secunda et tertia persona, 19ut ‘doceto’. Qua syllaba ‘to’ in ‘re’ correptam mutata, fit 20modus infinitus, ut ‘docere’. 1Tertia coniugatio correpta secundam personam modi indicativi 2temporis praesentis numeri singularis ‘‑is’ syllaba terminatam 3habet, ut ‘scribo scribis’. Qua syllaba ‘is’ in ‘am’ mutata erit eiusdem 4modi tempus futurum, ut ‘scribam’; vel ‘s’ tantummodo in ‘am’ 1, 5mutata, ut ‘sapio sapis sapiam’. Imperativi quoque modi temporis 6praesentis secunda persona fit ‘s’ detracta de secunda persona 7numeri singularis modi indicativi temporis praesentis et ‘i’ in ‘e’ 8correptam mutata {fit}, ut ‘scribo scribis scribe’. Sic omnia, exceptis 9tribus verbis, ‘dic, duc, fac’, ‘non dice non duce non face’; quod si 10invenerimus, comice dictum intellegendum est. Modi ergo imperativi 11temporis praesentis secundae personae ‘re’ syllaba adiecta, fit 12modus infinitus, etiam eorum verborum quae modo imperativo ‘c’ 13non ‘e’ correpto | terminantur, ut ‘scribere dicere facere ducere’; 14excepto uno verbo, genere neutro, quod modo infinito sine ‘‑re’ 15syllaba terminatur, ut ‘volo velle’, et uno defectivo, ‘sum esse’. Nam 16odi novi memini modo tantummodo indicativo declinantur sine 17tempore futuro: nam praesens praeterito perfecto simile est et 18praeteritum inperfectum praeterito plusquamperfecto; inveniemus 19eorum verborum tempus ‹perfectum et› plusquamperfectum 20modi infiniti, ut est ‘odisse, novisse’ vel ‘nosse, meminisse’, 21quamvis haec omnia sine coniugatione sint. 9Tertia coniugatio producta, quam quidam quartam dicunt, 1, 10modi indicativi temporis praesentis numeri singularis secunda 11persona ‘‑is’ syllaba terminatur, ut ‘munio munis’; sed ‘s’ littera in ‘am’ 12mutata, fit futuri temporis eiusdem modi prima persona, ut ‘muniam’; 13excepto ‘ibo’, et si quid inde nascitur, quamvis Terentius 14‘non eam ne nunc quidem’ et ‘redeam’. Sed ‘am’ syllaba detracta 15et ‘i’ littera integra remanente, fit modi imperativi secunda persona 16numeri singularis, ut ‘muni’. Huic ‘to’ adiecta, fit secunda et tertia 17persona numeri singularis eiusdem modi temporis futuri, ut 18‘munito’. Qua in ‘re’ mutata, fit infinitivi modi tempus omne et 19omnis persona, ut ‘munire’. 20Sic omnes verborum species declinabuntur, exceptis inpersonalibus, 21in quibus personae adiectae ubique faciunt declinationem, 22et exceptis defectivis. 1Quidam putant de secunda persona modi indicativi temporis 2praesentis omne verbum cuius sit coniugationis posse cognosci, 3sed errant. Nam poterit haec eorum ratio in prima et secunda 4coniugatione constare: nam prima ‘‑as’, ut ‘amas’; secunda ‘‑es’ producta 1, 5syllaba terminatur, ut ‘doces’. Tertia vero correpta et tertia 6producta, quam quidam quartam dicunt, non poterunt separatae 7firmari: nam utraque ‘‑is’ syllaba terminatur, ut ‘scribis munis’. Ergo 8ut in omni coniugatione firmissima ratio tradatur, consideranda 9est modi imperativi numeri singularis secunda persona. Nam 10primae coniugationis modi imperativi temporis praesentis numeri 11singularis secunda persona ‘‑a’ terminatur, ut ‘ama’; secundae ‘‑e’ 12producto, ut ‘doce’; tertia‹e› vero correpta‹e› ‘‑e’ correpta, ut 13‘scribe’; tertiae productae ‘‑i’, ut ‘muni’. 5Species passiva, quae venit de activa, primae personae modi 6indicativi temporis praesentis ‘r’ adiecta fit, ut ‘amor, doceor, scribor, 7munior’. Sic in tempore futuro eiusdem modi, quod quidam 8modum promissivum dicunt, in verbis quidem primae et secundae 9coniugationis ‘r’ littera adiecta fit, ut ‘amabor docebor’; in 1, 10tertiae vero correptae ‹et productae› ‘m’ in ‘r’ mutata, ut ‘scribar 11muniar’.