Sacerd. 2, 1 tit. - 2, 1, 27
21 tit.‹DE NOMINIBVS›
119‘A’ littera terminatus nominativus singularis, sive pura sive
aliqua consonanti praeiuncta, generis masculini vel feminini
tantummodo Latinorum nominum reperitur, qui, genetivum ‘‑ae’
diphthongo terminans, docebit nos quo modo totos casus utriusque
2, 5numeri declinemus secundum rationem primae declinationis,
quam paulo ante monstravi. Inveniuntur etiam generis neutri
nomina ‘a’ littera terminata, sed peregrina, quae declinabuntur
ratione tertiae declinationis, quae, sic uti docui, genetivo ‘‑is’ syllaba
termina{n}tur, ut ‘hoc toreuma huius toreumatis, hoc schema
10schematis’. Nam quod Plautus in Amphitryone posuit, ‘in servili
schema’, non neutri generis declinationem subervertit, sed genus
nominis: ‘haec’ enim ‘schema’ declinavit ‘ab hac schema’, sicut ‘haec
fortuna’ ‘ab hac fortuna’, primae declinationis, non tertiae – ‘hoc
schema’ genere neutro: nam ‘ab hoc schemate’ posuisset. ‘‑A’ enim
15terminata nomina generis neutri solius Latinitas non habet praeter
‘hoc Thuria’, nomen fluminis lectum in Sallustio, et trium
generum ‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc verna’. Pronomina vero ‘‑a’ littera terminata
solius generis feminini reperiuntur, ‘‑us’ genetivo facientia vel
‘‑ae’ diphthongo, ut ‘ipsa ipsius, ista istius, mea meae, tua tuae, sua
suae’. Participium ‘‑a’ terminatum generis tantummodo erit feminini
et ‘‑ae’ diphthongo faciet genetivo, ut ‘haec docta huius doctae’.
20‘B’ littera nullum nomen repperi terminatum; qui invenerit
et declinationem demonstret. Nec pronomen nec participium.
215‘C’ littera unum nomen repperi terminatum generis neutri
declinationis tertiae ‘‑is’ faciens genetivo, ‘hoc lac huius lactis’. Plautus
‘hoc lacte’ posuit, | ‘sicut lacte lactis’. Quidam putant ‘hoc lact’
debere dici, sed errant: duabus enim mutis nullum nomen terminari
potest. Vergilius ‘lac mihi non aestate novum, non frigore
10defit’ et declinatur numero tantummodo singulari. Nam quod
Plautus ‘lactes’ posuit genere masculino numero plurali, non a
nominativo ‘hoc lac’ vel ‘hoc lacte’, sed ‘hi lactes’ numero semper
plurali: sunt autem lactes partes corporis in intestinis pinguissimae.
Sane pronomina generis omnis invenies, ‘hic haec hoc’ genetivo
‹singulari› ‘‑ius’ facientia, ‘huius’, genetivo plurali ‘‑rum’,
‘horum’, dativo ‘his’ et ‘ab his’ ablativo.
22‘D’ littera nullum nomen repperi terminatum: doceat
5declinationem qui invenerit. Sane pronomina generis neutri
‹invenies genetivo singulari› ‘‑ius’ facientia, ‘illud illius, istud istius’
– nam ipsum dicitur, non ipsud, Vergilius ‘atque ipsum corpus
amici’ et ‘hoc ipsum ut strueret’. ‹Genetivo› plurali ‘‑rum’,
‘illorum, istorum’, dativo ‹et ablativo› ‘‑is’, ‘illis, istis’ ‹et ab illis
10istis›.
23‘E’ littera terminata nomina generis masculini et feminini
non inveni Latina, sed Graeca ‘‑e’ producto terminata, quae aut
Graeca ratione declinabuntur – nulla ratione Latinitatis –, ut
‘haec Danae huius Danaes’, qua syllaba nullus genetivus Latinus
15terminatur; aut ‘‑e’ in ‘‑a’ mutans in nominativo, declinabitur ratione
primae declinationis, ‘‑ae’ diphthongo faciens genetivum, ‘Danaa
Danaae, Helena Helenae’. Generis neutri Latina nomina reperies
‘‑e’ terminata, sed correpto, quae ‘‑is’ facientia genetivo declinabuntur
secundum rationem tertiae declinationis, ‹et› venientia a
20communi genere ‘‑is’ terminato cum aliqua consonanti praeposita
et iuncta, ‘hoc suave huius suavis, hoc monile huius monilis’. ‘Hoc
praesepe huius praesepis’ hoc genere declinatur: nam quod Plautus
‘haec praesepes mea est’ genere feminino, sicut apud Graecos,
auctoritas est, non ratio – sed ‘‑pes’ terminata nomina sive correpta
sive producta aut ‘‑tis’ facient genetivo aut ‘‑dis’ (aut ‘‑pis’), ut ‘praepes
5praepetis, pes pedis, (satrapes satrapis)’. Nam ‘dapes’ numero semper
plurali declinantur, dapem tantummodo legi numero singulari;
multorum nominum aliqui casus inveniuntur, ut ‘sponte,
tabes tabo tabe, | Iuppiter o Iuppiter’. Nam qui declinat ‘hic Iuppiter
huius Iovis’, potest et ‘hic Phoebus huius Apollinis’ declinare.
10Pronomina vero ‘‑e’ correpta terminata generis quidem masculini
‘‹‑i›us’ facient genetivo ‹singulari›, plurali genetivo ‘‑rum’, dativo
et ablativo ‘‑is’, ‘ille ipse, illius ipsius, illlorum ipsorum’; generis vero
neutri genetivo singulari ‘‑is’ facient, genetivo plurali ‘‑um’, dativo et
ablativo ‘‑bus’, ut ‘tale quale, talis qualis, talium qualium, talibus
15qualibus’. Nam ‘‑e’ correpta vel producta terminatus nominativus
participiorum nullius generis invenitur.
24‘F, g, h’: his litteris terminata nomina non potui reperire,
nec pronomina nec participia.
25‘I’ littera terminata nomina quattuor tantummodo repperi
sine aliqua declinatione. Nam monoptota sunt duo generis omnis,
‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc nihili’, ‘‹hic›’ et ‘haec’ et ‘hoc frugi’, et duo generis
neutri numeri tantummodo singularis, ‘hoc gummi hoc sinapi’;
5quamvis Plautus in Pseudulo ‘haec sinapis’ declinaverit. In‹veni›
et duo in numero plurali masculina, in singulari neutra, ‘hi Argi
hoc Argos, hoc porrum hi porri’.
26‘K’: hac littera nullum nomen terminatur ratione in primo
libro monstrata.
2710‘L’ littera terminata nomina Latina generis masculini vel
feminini, exceptis quattuor, nulla reperies: ‘hic sol, haec Tanaquil,
hic consul’, ‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc exul’. Generis vero neutri plurima,
quae, si erunt monosyllaba, in genetivo ‘l’ litteram duplicabunt,
‘mel mellis, fel fellis’; excipitur unum ‘sal salis’, unde quidam ‘hoc
15sale’ declinant. Omnia tamen ratione tertiae declinationis flectuntur:
nam ‘‑is’ syllaba genetivum proferunt. Si qua alia inventa
fuerint, exceptis supra positis generis masculini vel feminini,
barbara sunt, ut ‘Hannibal, Hasdrubal’. Inveniuntur et generis
neutri barbara ‘l’ littera terminata, ‘hoc Muthul, hoc Suthul’, oppidorum
20nomina. {Sunt item generis masculini ‘l’ littera nomina
terminata, ‘Samuel Daniel ‹Isdrahel›, huius Samuelis Danielis
Isdrahelis’}.
Quotation layer
Plaut. Amph. 117Sall. hist. frg. 2, 54
Plaut. Bacch. 7Verg. ecl. 2, 22Plaut. Curc. 319 lactes] lactibus
Plaut. Pseud. 319 lactes] lactibus
Verg. Aen. 1, 486 atque] utque
Verg. Aen. 2, 60
Plaut. Pseud. 817
Critical apparatus
quo modo] quod modo revera Btermina{n}tur Keil: terminantur B Eichenfeld-EndlicherAmphitryone] amphtryone Bdeclinavit P Eichenfeld-Endlicher: declinabit BThuria] turia Keilunum B1: nullum Bhoc Parrhasius P Eichenfeld-Endlicher: haec Bpartes Keil ex Cath.: partis B Eichenfeld-Endlichersingulari suppl. Keildativo ‘his’ et ‘ab his’ ablativo] dativo et ablativo is his et ab his Keilinvenies genetivo singulari suppl. Keil: invenies genetivo Eichenfeld-Endlicherius Eichenfeld-Endlicher: us Bgenetivo suppl. edd.: om. revera Bplurali B edd.dativo et ablativo is illis istis et ab illis istis suppl. Keil: dativo is illis istis B; dativo ab illis istis Eichenfeld-Endlicheret edd.: om. revera Bproducto B Eichenfeld-Endlicher: producta Keilcorrepto B Eichenfeld-Endlicher: correpta Keilet suppl. Bramantihoc genere B Keil: hoc enim genere Lindemannus Eichenfeld-Endlicherpraesepes Keil: preasepis B Eichenfeld-Endlicherdeclinantur revera B: declinatur edd.generis P edd.: generas revera mendose Bius suppl. Eichenfeld-Endlicher: us Bsingulari suppl. Keilipse P Eichenfeld-Endlicher: ipsius Bparticipia B1: partipia Bhic B Eichenfeld-Endlicher Keilhic suppl. P edd.: om. Bin Pseudulo] in speudulo Binveni suppl. Eichenfeld-Endlicher: in Bhoc porrum hi porri B Eichenfeld-Endlicher: hi porri hoc porrum Keilexul B1: exusul Bvero P edd.: vevo Bl revera B Keil: om. Eichenfeld-Endlicherfeminini] femini errore typographico KeilIsdrahel suppl. Eichenfeld-Endlicher Keil: om. del. Bramanti