Vel. orth. 8, 2, 3 - 9, 1
23Item non nulli ‘harenam’ cum adspiratione, sive
quoniam ‘h‹a›ereat’, sive quod aquam ‘hauriat’, dicenda‹m›
existimaverunt; aliis sine adspiratione videtur enuntiandam.
Nos non tam propter illas causas, quas supra proposuimus, ‹‘harenam’
5dicimus›, quam propter originem vocis, siquidem, ut
testis est Varro, a Sabinis ‘fasena’ dicitur, et sicut ‘s’ familiariter in
‘r’ transit, ita ‘f ’ in vicinam adspirationem mutatur. Similiter
ergo et ‘h‹a›edos’ dicimus cum adspiratione, quoniam ‘faedi’ dicebantur
apud antiquos; item ‘hircos’, quoniam eosdem aeque
10‘fircos’ vocabant. Nam et e contrario quam antiqui ‘habam’ dicebant,
nos ‘fabam’ dicimus.
4‘Cilonem’ quoque et ‘cocleam’ et ‘cocleare’ sine
adspiratione scribemus, et quicquid per consuetudinem aurium
ita licuerit enuntiare. Non enim firmum est catholicum grammaticorum,
15quo censent adspirationem consonanti non esse
iungendam, cum et ‘Carthago’ dicatur et ‘pulcher’ et ‘Gracchus’
et ‘Otho’ et ‘Boc‹c›hus’.
31‘T’ quoque et ‘d’ litterae, quae sunt inter se adfines,
non nullam habent observationem, ne intempestiue invicem
20succedant. Nam scimus diversas partes orationis fieri, cum
modo per ‘d’, modo per ‘t’ scribimus. ‹‘At’› cum ‘t’ coniunctionem
disiunctivam facit, ‹ut›:
at regina gravi iam dudum saucia cura;
‘ad’ per ‘d’ praepositionem, ut:
25ad te confugio et supplex tua numina posco.
2Item ‘quit’ per ‘t’ scriptum verbum est tertiae personae,
cuius prima est ‘queo’; at per ‘d’ pronomen neutri generis.
Similiter ‘quot’ per ‘t’ adverbium numeri est, cui
contrarium est ‘quod’ per ‘d’, pronomen aeque generis neutri.
8, 5Aliud est enim ‘quod volumen’ et ‘quot volumina’. Nam| ‘quod
volumen’ per ‘d’ debet scribi, ‘quot volumina’ per ‘t’, et est
adverbium numeri, quod solet quosdam apud poetas confundere,
ut est:
quot prius aeratae steterant ad litora naues.
10Qui enim per ‘d’ scribunt, turbant sententiam, cum pronomen
accipiunt pro adverbio numeri: est enim tot nymphae, quot
naves ante fuerant.
3Non dubitatur vero quin ‘apud’ per ‘d’ scribi ‹debeat›,
quia nulla praepositio ‘t’ littera finitur [statim melius
15sonat] propter nimiam ‘t’ litterae exilitatem.
4‘Sed’ vero coniunctio, quamvis lex grammaticorum
per ‘t’ litteram dicat[ur], quoniam ‘d’ littera nulla coniunctio
terminatur, nescio quomodo tamen obrepsit auribus nostris
et ‘d’ litteram sonat, cum dicimus:
20Progeniem sed enim Troiano a sanguine duci
audierat.
Ubi quaerendum erat, contrane ac loquimur scribendum sit, an
secundum scriptionem loquendum.
41‘Q’ quoque littera facit differentiam vocum ab antiquis
maxime observata‹m›. ‹Nam ‘cum’› quotiens pro adverbio
temporis scribebant, ‘q’ littera utebantur; ‹quotiens› pro
praepositione, ‘c’ ponebant. Aliud est enim ‘cum subito adsurgens’,
5aliud ‘cum fluctu’.
2Et haec pronomina, ‘cuius’ et ‘cui’, per ‘q’ censuerunt
quidam scribenda, quo magis servaretur origini fides, ut,
quomodo ‘quis’ inciperet a ‘q’, si‹c› ‘quius’ ‘qui’. Hoc amplius,
quo pinguior esset enuntiatio, ‘o’ quoque inserebant et per ‘quo’
10‘quoius’ ‘quoi’| scribebant.
3Nos ad brevitatem festinavimus scribendi et illam
pinguitudinem limare maluimus, tam hercule quam ‘cur’ magis
‹scribimus quam ‘quor’› quod genus est ἐτυμολογίας. Est enim
† ‘cui res’ † quod significat ‘ob quam rem’: ex hoc retinuit consuetudo
15hodierna ut diceremus ‘quare’, † quo † una syllaba castigatum
sit ‘cur’, quod nos contenti sumus per ‘c’ scribere.
Et de quaestionibus quidem ad rectam scriptionem pertinentibus,
quantum memoria suppeditauit, [et] in praesentia interim
satis sit.
9120Ad ceteras igitur quaestiones transeamus, in quibus
animadverto apud plerosque confusam tractationem ὀρθοεπείας
et ὀρθογραφίας cum inter se distent.