Ars Ambian. rec. G

211149Apellatiuum nomen femininum latinum sic declinatur 150in prima declinatione: nominatiuo singulari, ‘haec scriptura’; 151genetiuo, ‘huius scripturae’; datiuo, ‘huic scripturae’; accusatiuo, 152‘hanc scripturam’; uocatiuo, ‘o scriptura’; ablatiuo, ‘ab hac scriptura’; 153et pluraliter: nominatiuo, ‘haec scripturae’ ‹et reliqua›; et ita 154declinantur ‘aura, aurora, ancella, anchora, barba, barbara, bestia, 155fenestra, anima, aqua, sancta, fera, alma’ et alia innumerabilia. 156Proprium nomen femininum ita declinatur in prima 157declinatione: nominatiuo singulari, ‘haec Octauia’; genetiuo, 158‘huius Octauiae’; datiuo, ‘huic Octauiae’; accusatiuo, ‘hanc Octauiam’; 159uocatiuo, ‘o Octauia’; ablatiuo, ‘ab hac Octauia’; et non habet 160pluralem numerum quia proprium est. Et ita declinantur ‘Gaia, 161Liuinia, Marcia’. 162 12162Commune duorum generum ita declinatur in prima 163declinatione:| nominatiuo singulari, ‘hic’ et ‘haec conuiua’; genetiuo, 164‘huius conuiuae’; datiuo, ‘huic conuiuae’; accusatiuo, ‘hunc’ et ‘hanc 165conuiuam’; uocatiuo, ‘o conuiua’; ablatiuo, ‘ab hoc’ et ‘ab hac conuiua’; 166et pluraliter: nominatiuo, ‘hi’ et ‘hae conuiuae’; genetiuo, ‘horum’ et 167‘harum conuiuarum’; datiuo, ‘his conuiuis’; accusatiuo, ‘hos’ et ‘has couiuas’; 168uocatiuo, ‘o conuiuae’; ablatiuo, ‘ab his conuiuis’. Et ita declinantur 169‘collega, uerna, nauta, terricula, agricula, accula’ et alia multa. 170Commune trium generum ita declinatur in prima 171declinatione: nominatiuo singulari, ‘hic’ et ‘haec’ et ‘hoc aduena’; 172genetiuo, ‘huius aduenae’; datiuo, ‘huic aduenae’; ‹accusatiuo› 173masculino et feminino genere, ‘hunc’ et ‘‹hanc› aduenam’, et neutro, 174‘hoc aduena’; uocatiuo, ‘o aduena’; ablatiuo ‘ab hoc’ et ‘ab hac’ et ‘ab 175hoc ‹ad›uena’; et pluraliter: nominatiuo masculino et feminino 176genere ‘hi’ et ‘hae aduenae’, et neutro, ‘haec aduena’; genetiuo, ‘horum’ 177et ‘harum’ et ‘horum aduenarum’; datiuo, ‘his aduenis’; accusatiuo 178masculino et feminino genere, ‘hos’ et ‘has aduenas’, et neutro, 179‘haec aduena’; uocatiuo masculino et feminino genere, ‘o aduenae’, 180neutro, ‘o aduena’; ablatiuo, ‘ab his aduenis’. Et ita declinatur ‘nequa’; 181sed ‘nequa’ non habet pluralem numerum. 182 13182Sic declinatur promiscuum nomen in prima 183declinatione: nominatiuo, ‘haec aquila’; genetiuo, ‘huius aquilae’; 184datiuo, ‘huic aquilae’; accusatiuo,| ‘hanc aquilam’; uocatiuo, ‘o 185‹a›quila’; ablatiuo, ‘ab hac aquila’; et pluraliter: nominatiuo, ‘hae 186aquilae’; genetiuo, ‘harum aquilarum’; datiuo, ‘his aquilis’; accusatiuo, 187‘has aquilas’; uocatiuo, ‘o ‹a›quilae’; ablatiuo, ‘his aquilis’. 188 14188Sic declinantur nomina contrariae regulae in prima 189declinatione: nominatiuo singulari, ‘haec dea; huius deae; huic 190deae; hanc deam; o dea; ab hac dea’; et pluraliter: nominatiuo, ‘hae 191deae; harum dearum; his deabus’; accusatiuo, ‘has deas; o deae; ab 192his deabus’; et ita declinantur ‘aequa, mula, anima, cerua, ursa, lupa, 193asina’ et alia multa. 194 15194Item ebreicum nomen in ‘-as’ in prima declinatione sic 195declinatur: nominatiuo singulari, ‘hic Isaias; huius Isaiae; huic 196Isaiae; hunc Isaiam; o Isaias’; ablatiuo, ‘ab hoc Isaia’; et non habet 197pluralem numerum quia proprium est. Et ita declinantur 198‘Hieremias, Andreas, Thomas’, et non habent pluralem numerum 199quia propria sunt. 200Grecum nomen proprium masculinum in ‘-as’ in prima 201declinatione ita declinatur: nominatiuo singulari, ‘hic 202Aenaeas; huius Aeneae’; datiuo, ‘huic Aeneae’; accusatiuo, ‘hunc 203Aenaean’; uocatiuo, ‘o Aenaeas’ uel ‘o Aenaea’; ablatiuo, ‘ab hoc 204Aenaea’; et non habet pluralem numerum quia proprium est, 205et caetera. 206 16206Item grecum nomen in ‘-es’ in prima declinatione ita 207declinatur: nominatiuo singulari, ‘hic Anchises’; genetiuo, ‘huius 208Anchisae’; datiuo, ‘huic Anchisei’; accusatiuo, ‘hunc An|chisen’; uocatiuo, 209‘o Anchises’; ablatiuo, ‘ab hoc Anchise’. Secundum uero latinum sic 210declinatur: nominatiuo singulari, ‘hic Anchisa’; genetiuo, ‘huius 211Anchisae’; datiuo, ‘huic Anchisae’; accusatiuo, ‘hunc Anchisam’; uocatiuo, 212‘o Anchisa’; ablatiuo, ‘ab hoc Anchisa’; et non habet pluralem numerum 213quia proprium est. 214 17214Item patronomicum nomen in ‘-des’ in prima 215declinatione sic declinatur: nominatiuo singulari, ‘hic Atrides; 216huius Atridae; huic Atridae; hunc Atridam; o Atrides’ uel ‘o Atrida; 217ab hoc Atrida’; et pluraliter: nominatiuo, ‘hii Atrides; horum 218Atridarum; his Atridis; hos Atridas’; uocatiuo, ‘o Atridae; ab his 219Atridis’. Sic declinantur ‘Pelides‘ et alia multa. 220 18220Sunt nomina in ista declinatione quae non habent 221singularem numerum, ut ‘Kalendae, Nundinae, feriae, quadrigae, 222nuptiae’ et – ut dicunt alii – ‘scalae, scopae’. Sunt quaedam nomina 223in ista declinatione litteratura pluralia, intellectu singularia, ut 224‘Athaenae, Thebe, Cume, Micene’. 225 31226Incipit secunda declinatio 227∆. Quomodo intelleguntur nomina secundae declinationis 228in ultimis sillabis? M. Ita intelleguntur: nominatiuus 229et uocatiuus singulares qui exeunt in ‘-‹e›r’ et in ‘-ir’ et in 230‘-ur’ breues sunt; et accusatiuus| qui exit in ‘-um’ breuis est; 231genetiuus singularis qui exi[i]t in ‘-i’ longus est; datiuus et 232ablatiuus qui exeunt in ‘-o’ longi sunt; nominatiuus et uocatiuus 233singulares qui exeunt in ‘-us’ - ut ‘doctus’; vocativus ‘o doctus’ 234uel ‘o doct[a]e’ – breue‹s› sunt in ultima sillaba. Quando uero 235‘-i-’ ante ‘-us’ habent in nominatiuo – ut ‘Virgilius, Antonius, 236filius’ – nominatiuo breues sunt et in uocatiuo ‘-i’ productam 237habent, ut est ‘o Virgili, o Antoni, o fili’; et omnes casus pluralis 238numeri in masculinis et femininis nominibus in secunda 239declinatione longi sunt in ultima sillaba, nisi genetiuo plurali, 240ut ‘doctorum’: ipse enim breuis est. 241Nomina latina que habent ‘-e-’ ante ‘-us’ – ut ‘ligneus, arboreus, 242marmoreus’ – in nominatiuo et accusatiuo singularibus breues 243sunt; et uocatiuum singularem in ‘-e’ duplicem mittunt, ut est 244‘ligne[a]e’, et breuis est, ut in libro Sidolii legitur: “Lignee, ligna 245rogas”. Et in omnibus casibus pluralis numeri longi sunt, nisi 246genetiuo plurali: ipse enim breuis est ut diximus. 247Nomina greca in ‘-eus’ diptongon desinentia – ut ‘Titheus, 248Protheus, Orpheus’ – nominatiuo longi sunt, et genetiuo et 249datiuo et ablatiuo et uocatiuo (qui sepe desinit in ‘-eu’ 250diptongon, ut Virgilius dicit “Quis me miseram| fecit et te 251perdidit Orpheu”); in accusatiuo singulari breues sunt; et non 252habent pluralem numerum quia propria sunt. 253Omnia nomina neutra in ‘-um’ desinentia in secunda 254declinatione – ut ‘templum, tabernaculum’ – nominatiuo et 255uocatiuo et accusatiuo in ‘-um’ desinunt et breues sunt; et isti 256tres casus in neutro genere similes sunt; et omnes casus pluralis 257numeri in neutro breues sunt, nisi datiuo et ablatiuo: ipsi enim 258longi sunt. 2258∆. Quot litteras finales et quot terminationes habet 259secunda declinatio in nomine? M. Tres litteras finales habet, 260id est ‘-r’, ‘-s’, ‘-m’; terminationes uero VI, id est ‘-er’, ‘-ir’, ‘-ur’, ‘-us’, 261‘-eus’, ‘-um’: ‘-er’, ut ‘sacer’; ‘-ir’, ut ‘uir’; ‘-ur’, ut ‘satur’; ‘-us’, ut ‘magnus’; 262‘-eus’, ut ‘Orfeus’;‘-um’, ut ‘templum’. 263In ‘-er’: in hac declinatione masculina tantum inueniuntur, 264aliquando propria, ut ‘hic Alexander, hic Minander, hic Teocer’; 265aliquando appellatiua, ut ‘hic ager, hic sacer, hic tener’; et multa de 266apellatiuis mittunt feminina in ‘-a’ ad primam declinationem, ut 267‘tenera, sacra’. 268∆. Quot regulas habent nomina que exeunt in ‘-er’ in secunda 269declinatione? M. Duas regulas habent: alia de ipsis obseruant ‘-e’ 270in oblicis casibus, ut ‘tener teneri,| liber liberi’; alia non obseruant 271‘-e’ ut ‘pulcher pulchri, sacer sacri, aper apri’ et caetera. 272Et omnia nomina masculina que apud Grecos ‘-cros, 273‘-dros’, ‘-gros’, ‘-tros’ terminantur, ‘-ros’ in ‘-er’ conuertunt, ut 274‘Alexandros’ apud Grecos, ‘Alexander’ apud Latinos; ‘Minandros’ 275apud Graecos, ‘Minander’ apud Latinos; ‘agros’ apud Graecos, ‘ager’ 276apud latinos; ‘Antipatros’ apud Grecos, ‘Antipater’ aput Latinos; 277‘Theocros’ apud Grecos, ‘Theocer’ apud Latinos. Duo tantum 278nomina in suo statu permanent, ut ‘Codros’ et ‘Congros’: non 279enim faciunt ‘Coder’ et ‘Conger’. Si autem una consonans ante 280‘-os’ fuerit apud Grecos, apud nos in ‘-us’ exeunt, ut ‘Omeros’ 281apud Grecos, ‘Omerus Omeri’ facit apud nos. Sed Virgilius 282protulit ‘Theocrus’. 283Item quae per ‘-fer’ et ‘-ger’ conponuntur – ut ‘licifer, dapifer, 284pestifer, aurifer, ignifer, lignifer, armiger, belliger, penniger’ et 285similia – secundae sunt declinationis. 286Item quae faciunt feminina in ‘-a’ – ut ‘adulter, prosper, 287piger, tener, sacer, liber’ – mittunt feminina in ‘-a’ ad primam 288declinationem ut diximus, ut ‘ad|ultera, prospera, pigra, tenera, 289sacra, libera’ et similia. Excipitur unum nomen ‘sequister sequistris’, 290et facit femininum in ‘-a’ ad primam declinationem quia, cum 291facit femininum in ‘-a’, tertiae tamen declinationis erit; sed 292ueteres ‘sequister sequistri’ rationabiliter declinabant. 293Item quae ‘-s-’et ‘-t-’ ante ‘-er’ habent, ut ‘oleaster, apiaster, auster, magister’, 294secundae sunt declinationis: sed ‘ca‹m›pester’ et ‘siluester’ terciae 295sunt declinationis, eo quod faciunt femininum in ‘-is’, ut ‘campestris, 296siluestris’; et mittunt neutrum in ‘-e’, ut ‘campestr[a]e, siluestr[a]e’. 297Reliqua uero omnia nomina quae neque a grecis supradictis 298proficiscuntur, neque ex conpositione ueniunt neque feminina 299in ‘-a’ faciunt neque ‘-s-’ et ‘-t-’ ante ‘-er’ habent, tertiae sunt declinationis, 300ut ‘hic pater, hic agger, haec mater, hoc uer, hic’ et ‘haec pauper’. 301In ‘-ir’ duo tantum nomina inueniuntur, ut ‘uir’ et ‘Treuir’ – de 302nomine ciuitatis quae dicitur ‘Treueris’: qui uero habitant in ea 303‘Treuiri’ dicuntur –, exceptis nominibus conpositionem habentibus 304a nomine quod dicitur ‘uir’, ut est ‘duumuir, triumuir, leuir’. 305In ‘-ur’ unum nomen masculinum|ut ‘hic satur’, quod facit 306femininum in ‘-a’ ad primam declinationem, ut ‘haec satura’. 307In ‘-us’ propria masculina – ut ‘hic Marcus’ – et alia de ipsis 308faciunt feminina in ‘-a’ ad primam declinationem, ut ‘hic Gaius 309haec Gaia, hic Marcius, hec Marcia’; et non habent pluralem 310numerum quia propria sunt. Apellatiua [adiecta] in ‘-us’ – ut ‘hic 311magnus’ – et omnia adiecta nomina in ‘-us’ faciunt feminina in 312‘-a’ ad primam declinationem, ut ‘sanctus sancta, iustus iusta, doctus 313docta, almus alma, altus alta, firmus firma’ et alia multa. 314Propria feminina, ut ‘haec Cyprus, haec Egyptus’ et caetera. 315Propria arborum nomina, ut ‘haec laurus, haec cyrus, haec ficus, 316haec cypressus, haec prunus, haec arbustus, haec allus’ et caetera. 317Apellatiua feminina, ut ‘haec aluus, haec abysus’, et alia. 318Neutra, ut ‘hoc pylagus, hoc uulgus, hoc uirus’; et dicunt alii 319nominatiuus quod dicitur ‘uulgus’ quod masculinum generis 320est, ut dicitur: “[a]spargite uoces ambiguas in uulgum”; et alii 321dicunt ‘hoc caos fundus’ et non habet pluralem numerum. 322Item promiscua in ‘-us’, ut ‘hic coruus, hic merulus, hic miluus, hic 323luscinus’, et cetera. 324Incerti generis nomina inter masculinum et femininum 325et neutrum| in secunda et in tertia et in quarta declinatione 326inueniuntur, ut ‘penus’ et ‘specus’. Et ita declinatur ‘penus’ in secunda 327declinatione masculino et feminino genere: nominatiuo 328singulari, ‘hic’ et ‘haec penus’; genetiuo, ‘huius peni’; datiuo, ‘huic peno’; 329accusatiuo, ‘hunc’ et ‘hanc penum’; uocatiuo, ‘o penus’; ablatiuo, ‘a‹b› 330hoc’ et ‘hac peno’; et pluraliter: nominatiuo, ‘hii’ et ‘hae peni’; genetiuo, 331‘horum’ et ‘harum penorum’; datiuo, ‘his penis’; accusatiuo, ‘hos’ et 332‘has penos’; uocatiuo, ‘o peni’; ablatiuo, ‘ab his penis’. Ita declinatur 333neutro genere in secunda declinatione: nominatiuo singulari, 334‘hoc penum’; genetiuo, ‘huius peni’; datiuo, ‘huic peno’; accusatiuo, ‘hoc 335penum’; ‹uocatiuo, ‘o penum’;› ablatiuo, ‘ab hoc peno’; et pluraliter: 336nominatiuo, ‘haec pena’; genetiuo, ‘horum penorum’; datiuo, ‘his penis’; 337accusatiuo, ‘haec pena’; uocatiuo, ‘o pena’; ablatiuo, ‘ab his penis’. Et 338ita declinatur neutro genere in tertia declinatione: nominatiuo 339singulari, ‘hoc penus’; genetiuo, ‘huius penoris’; datiuo, ‘huic penori’; 340accusatiuo, ‘hac penus’; uocatiuo, ‘o penus’; ablatiuo, ‘ab hoc penore’; 341et pluraliter: nominatiuo, ‘haec penora’; genetiuo, ‘horum penorum’; 342datiuo, ‘his penoribus’; accusatiuo, ‘haec penora’; uocatiuo, ‘o penora’; 343ablatiuo, ‘ab his penoribus’. Et sic declinatur in quarta declinatione 344neutro genere: nominatiuo singulari, ‘hoc penu’; genetiuo, ‘huius 345penu’; datiuo, ‘huic penu’; accusatiuo, ‘hoc penu’; uocatiuo, ‘o penu’; 346ablatiuo, ‘ab hoc penu’; et reliqua. Sic declinatur ‘specus’. 347Alia nomina de ipsis ‘-i-’ ante ‘-us’ habent, ut ‘gladius, filius’. 348Alia ‘-e-’ ante ‘-us’ habent, ut ‘malleus, spontaneous’ et reliqua. 349Item in ‘-eus’ dip|tongon propria greca tantum inueniuntur, 350ut ‘Orpheus, Protheus’ et cetera. Alii putant propria ebraica 351nomina diptongon habere, ut ‘Mattheus, Bartholomeus’ et reliqua. 352Quae sepe inuenimus apud poetas diuisas sillabas habere, ut 353Iuuencus dicit: “Consessu in medio Mattheum protinus unum”; 354et Sedulius dicit: “Hoc Mattheus agens hominem generaliter 355implet”. 356In ‘-um’ neutra fortia, ut ‘hoc templum, hoc monumentum, hoc 357tabernaculum’ et reliqua. Aliquando adiecta, id est per diuisionem 358generis uenientia, ut ‘doctum, sanctum, tenerum, sacrum’ et alia multa. 359Feminina greca in ‘-um’ propria nomina mulierum in hac 360declinatione inueniuntur, ut ‘haec Fronisium, haec Gligerium, haec 361Dortium, haec Sofronium’ et reliqua.