Ars Ambian. rec. MOW

464In ‘-ec’: ‘hoc allec huius allectis’. 465In ‘-ut’: ‘hoc caput huius capitis’. 467‹Incipit quarta declinatio› 468Quomodo intelleguntur nomina quartae declinationis 469in ultimis syllabis? Nominatiuus et uocatiuus singulares in 470masculino et feminino in ‘‑us’ exeunt et breues sunt; genetiuus 471in ‘‑us’ et datiuus in ‘‑ui’, ablatiuus in ‘‑u’ semper longi sunt; 472accusatiuus in ‘‑um’ breuis est; nominatiuus et uocatiuus et 473accusatiuus plurales in ‘‑us’ producuntur; genetiuus in ‘‑uum’, 474datiuus et ablatiuus in ‘‑bus’, breues sunt. Sunt nomina neutra 475in hac declinatione, ut ‘cornu, genu, gelu, testu’: nominatiuus et 476accusatiuus et uocatiuus in ‘‑u’ exeunt et breues sunt; genetiuus 477et datiuus et ablatiuus similiter in ‘‑u’ exeunt et breues sunt; 478et alii dicunt quod longi sunt; et in omnibus casibus pluralis 479numeri breuia sunt, et sic declinantur in plurali numero: ‘haec 480cornua, cornuum, cornibus, haec cornua, cornua, cornibus’; in singulari 481numero monoptata sunt. 482 481Quarta declinatio habet litteras terminales duas, ‘-u’ et 482‘-s’; et duas terminationes,‘-us’ correpta et ‘-u’. 483In ‘-us’ masculinum semper habet et femininum, ut ‘hic 484fluctus, senatus’; femininum, ut ‘haec manus, tribus, porticus, anus, 5, 485nurus, socrus, domus’, licet ‘domorum’ facit genetiuum pluralem 486eupho¦niae causa; et nomen commune duorum generum, aut 487trium, aut adiectum, aut incerti generis, aut promiscui generis 488in hac declinatione non saepe inuenimus; et tria nomina ‘-u-’ 489ante ‘-bus’ in datiuo et ablatiuo habent: differentiae causa, ut 490‘artubus, arcubus’, euphoniae causa, ut ‘tribubus’; et pauca nomina 491neutra monoptota in singulari numero in una forma sex casus 492habentia et in plurali numero declinantur, ut ‘cornu, gelu, ueru’; et 493alii addunt ‘tonitru, testu’. 494 494∆. Quomodo declinantur nomina masculina in hac 495declinatione? M. Ita: ‘hic fluctus, huius fluctus, huic fluctui, hunc| 496fluctum, o fluctus, ab hoc fluctu’; et pluraliter: ‘hi fluctus, horum 497fluctuum, his fluctibus, hos fluctus, o fluctus, ab his fluctibus’. Et ita 498declinantur ‘acus, artus, aduentus, accentus, arcus, aestus, quaestus, 499casus, textus, colus, comeatus, currus, cultus, fructus, foetus, habitus, 500ictus, iectus, impetus, magistratus, ductus, gradus, nutus, lacus, occasus, 501obtutus, partus, passus, portus, principatus, prospectus, risus, ritus, 502saltus, senatus, sexus, sinus, situs, status, sumptus, tractus, tribus, 503uersus, uictus, uultus, exercitus, conspectus, artatus, arcitus, portatus, 504rictus, luxus, tumultus, laqueatus, gressus, metus, stratus, luctus, cursus, 505fletus, gemitus, conuentus, cantus’. 506Omnis appellatio quae ex uerbo¦ proficiscitur et in ‘‑us’ 507syllabam terminatur, masculini generis est, ueluti ‘discendo 508discendis hic discensus, coeo cois coitus, ambio ambis ambitus, adficio 509adficis adfectus’. 510Ita feminina: ‘haec manus, huius manus, huic manui, hanc 511manum, o manus, ab hac manu’; et pluraliter: ‘hae manus, harum 512manuum, his manibus, has manus, o manus, ab his manibus’. 513 513Ita neutrum in ‘-u’: ‘hoc cornu, huius cornu, huic cornu, hoc 514cornu, o cornu, ab hoc cornu’; et pluraliter: ‘haec cornua, cornuum, 515cornibus, cornua, o cornua, ab his cornibus’. Et ita declinantur ‘genu, 516gelu, ueru, tonitru, testu’ et reliqua. 517 518‹Incipit V declinatio› 519Quomodo intelleguntur nomina quintae declinationis? 520Ita: nominatiuus et uocatiuus in ‘‑ies’, ut ‘species’, uel in ‘‑es’, ut ‘spes, 521res, fides’, longi sunt; genetiuus et datiuus in ‘‑ei’ diuisas syllabas et 522ablatiuus in ‘‑e’ producuntur; accusatiuus in ‘‑em’ semper breuis 523est; nominatiuus et uocatiuus et accusatiuus plurales in ‘‑es’ 524producuntur; genetiuus in ‘‑rum’, datiuus et ablatiuus in ‘‑bus’ 525breues sunt. 526 525Quinta declinatio unam litteram terminalem habet ‘‑s’, 526et unam terminationem, ‘‑es’ productam; et feminina semper 527habet nomina, nisi unum¦ nomen incerti generis in singulari 528numero, ut ‘hic’ uel ‘haec dies’: in plurali uero masculinum, ut ‘hi 529dies’; et ab eo conpositum ut ‘hic meridies’; et ‘‑i‑’ semper habent 6, 530ante ‘‑es’ in nominatiuo et uocatiuo, ut ‘glacies’, exceptis paucis 531nominibus, ut ‘res, spes, fides’ et reliqua. 532Alii autem huius declinationis ordinem ad secundam 533declinationem iunxerunt propter| genetiuum singularem in ‘‑i’ 534terminatum; alii ad tertiam propter accusatiuum singularem in 535‘‑em’, et datiuum et ablatiuum pluralem in ‘‑bus’; sed alii melius 536quintam declinationem esse sanxerunt. 537 537Ita declinantur nomina feminina in ‘‑es’ in hac 538declinatione, ut ‘haec species, huius speciei, huic speciei, hanc speciem, 539o species, ab hac specie’; et pluraliter: ‘hae species, harum specierum, 540his speciebus, has species, o species, ab his speciebus’. Ita declinantur 541omnia nomina feminina in quinta declinatione, ‹ut› ‘acies, 542almicies, cesaries, canicies, dies, effigies, eluuies, facies, glacies, ingluuies, 543inquies, macies, meridies, progenies, pauperies, pernicies, rabies, scabies, 544sanies, superficies, species,| series, segnities, materies, armicies, insanies, 545proluuies’. 546Ea uero quae non habent ‘‑i‑’ ante ‘‑es’ in nominatiuo,¦ ut 547‘res, spes, fides’, ita declinantur: ‘haec res, huius rei, huic rei, hanc 548rem, o res, ab hac re’; et pluraliter: ‘hae res, harum rerum, his rebus, 549has res, o res, ab his rebus’. ‘Spes’ et ‘fides’ non habent pluralem 550numerum, licet in paucis inuenitur ‘spebus’, ut legitur “spebus 551intentis” et apud Virgilum: “Spes suas fabulis animasque 552sepluchris dederunt”. 553Ita nomen incerti generis declinatur, ut ‘hic’ uel ‘haec dies huius 554diei’ et reliqua; et masculini generis in plurali numero, ut ‘hi dies, 555horum dierum’ et reliqua. 556Pronomina[m] enim declinantur in prima declinatione, 557ut ‘mea, tua, sua, nostra, uestra’ regulam sequuntur nominum 558quae declinantur in prima declinatione in ultimis syllabis. 559Et ita omnia pronomina [ut] secundae declinationis regulam 560sequuntur in ultimis syllabis ut ‘ego, mei, tui, sui, meus mei, tuus 561tui, suus sui, noster nostri, uester uestri’. Sed et hoc sciendum, quod 562accusatiuus singularis in monosyllabis producitur, ut ‘me, te, se’; 563et datiuus in ‘-i’ aliquando producitur, aliquando corripitur,¦ 564ut ‘mihi, tibi, sibi’; et genetiuus in ‘-ius’ corripitur, ut ‘illius, ipsius’; 565in ceteris uero casibus regulam nominis sequuntur in ultimis 566syllabis, ut Honoratus dicit: “Reliqui quoque casus regulam 567sumunt ex nomine”. 568Expliciunt quinque declinationes nominum.