Ars Ambian. rec. MOW

103De secunda declinatione 104In secunda uero declinatione ita flectuntur nomina in 105ultimis syllabis: nominatiuus et uocatiuus singulares in ‘‑er’ et 106in ‘‑ir’ et in ‘‑ur’ breues sunt; et accusatiuus in ‘‑um’ breuis est; 107genetiuus singularis in ‘‑i’ longus est; datiuus et ablatiuus in ‘‑o’ 108longi sunt; nominatiuus et uocatiuus¦ singulares in ‘‑us’ – ut 109‘doctus’; uocatiuus, ‘o doctus’ uel ‘o docte’ – breues sunt. Quando 110uero ‘‑i‑’ ante ‘‑us’ in nominatiuo habent – ut ‘Virgilius, Antonius, 111filius’ – nominatiuo breues sunt, in uocatiuo ‘‑i’ productam 112habent, ut est ‘o Virgili, o Antoni, o fili’; omnes casus pluralis 113numeri in masculinis et femininis nominibus in secunda 114declinatione longi sunt, nisi genetiuus pluralis, ut ‘doctorum’: ipse 115enim breuis est. 116Nomina latina quae habent ‘‑e‑’ ante ‘‑us’ – ut ‘ligneus, arboreus, 117marmoreus’ – | in nominatiuo et accusatiuo et uocatiuo 118singularibus breues sunt; et uocatiuum in ‘‑e’ duplicem mittunt, 119ut ‘lignee’; et breuis est ut in libro Sedulii legitur: “Lignee, ligna 120rogas”. Et in omnibus casibus pluralis numeri longi sunt, nisi in 121genetiuo plurali. 122Nomina greca in ‘‑eus’ dyptongon desinentia – ut ‘Titheus, 123Protheus,Orpheus’ – nominatiuo longi sunt, et genetiuo et datiuo 124et ablatiuo et uocatiuo (qui sepe desinit in ‘‑eu’ dyptongon, ut 125Virgilius dicit “Quis me miseram fecit et te perdidit Orpheu”); 126in accusatiuo singulari breues sunt; et non habent pluralem 127numerum quia propria sunt. 128Omnia nomina neutra in ‘‑um’ desinentia in secunda¦ 129declinatione – ut ‘templum’ – nominatiuo et accusatiuo et 130uocatiuo in ‘‑um’ desinunt et breues sunt; et isti tres casus in 131neutro similes sunt; et omnes casus pluralis numeri, nisi datiuus 132et ablatiuus plurales, in neutro breues sunt.| 133 132Secunda declinatio habet litteras terminales tres,‘‑r’,‘‑s’, 133‘‑m’; terminationes uero sex,‘‑er’,‘‑ir’,‘‑ur’,‘‑us’,‘‑eus’,‘‑um’, ut ‘sacer, 134uir, satur, magnus, Orpheus, templum’. 3, 135In ‘‑er’ in hac declinatione masculina tantum inueniuntur, 136aliquando propria, ut ‘hic Alexander’, alia appellatiua, ut ‘hic ager’; 137et multa de appellatiuis mittunt feminina in ‘‑a’ ad primam 138declinationem, ut ‘tener tenera, sacer sacra’. 139In ‘‑ir’ duo tantum masculina, ut ‘hic Treuir’ et ‘hic uir’ et ex eo 140composita, ut ‘semiuir, duumuir’, et alii ‘leuir’. 141In ‘‑ur’ unum masculinum ut ‘hic satur’, quod facit ‘haec satura’. 142In ‘‑us’ propria masculina ut ‘Marcus’; et alia de ipsis faciunt 143feminina in ‘‑a’, ut ‘Gaius Gaia, hic Martius Martia’; non habent 144neutrum quia propria sunt. Appellatiua in ‘‑us’ – ut ‘hic 145magnus’ – et omnia adiecta nomina in ‘‑us’ faciunt feminina in 146‘‑a’, ut¦ ‘sanctus sancta, iustus iusta’ et alia multa. 147Propria feminina, ut ‘haec Cyprus, haec Aegyptus’. Propria 148arborum, ut ‘haec laurus’. Appellatiua feminina, ut ‘haec aluus, 149abyssus’. 150Neutra, ut ‘hoc pelagus, uulgus, uirus’, et alii ‘hoc cahus, fundus’; et 151non habent pluralem numerum. 152Promiscua, ut ‘coruus, merulus, miluus’. 153Incerti generis inter masculinum et femininum et neutrum 154in secunda et in tertia et in quarta declinatione inueniuntur,| 155ut ‘hic’ et ‘haec penus huius peni’ et ‘hoc penum huius peni’ et ‘hoc penus 156huius penoris’ et ‘hoc penu huius penu’; similiter ‘specus’. 157Alia de ipsis ‘‑i‑’ ante ‘-us’ habent, ut ‘gladius, filius’. 158Alia ‘‑e‑’ ante ‘-us’ habent, ut ‘malleus, spontaneous’ et reliqua. 159Item in ‘‑eus’ dyptongon propria greca tantum, ut ‘hic Orpheus, 160Protheus’. Et alii putant propria hebraica dyptongon habere, ut 161‘Mattheus, Bartholomeus’ et reliqua. Quae sepe inuenimus aput 162poetas diuisas syllabas habere, ut Iuuencus dicit: “Consessu in 163medio Mattheum protinus unum”; et Sedulius: “Hoc Mattheus 164agens hominem generaliter implet”. 165In ‘‑um’ neutra fortia, ut ‘hoc templum, monumentum, ieiunium’. 166Aliquando ad¦iecta, id est per diuisionem generis uenientia, ut 167‘doctum, sanctum, tenerum, sacrum’ et alia multa. 168Et feminina greca in ‘‑um’ propria mulierum in hac 169declinatione inueniuntur, ut ‘haec Fronesium, Glicerium, Dortium’. 170 170∆. Quomodo declinantur nomina masculina in ‘‑er’ in 171hac declinatione? M. Ita, ‘hic ager, huius agri, huic agro, hunc agrum, 172o ager, ab hoc agro’; et pluraliter: ‘hi agri, horum agrorum, his agris, hos 173agros, o agri, ab his agris’. Et sic declinantur ‘ager, aper, asper, ater, 174auster, arbiter, caper, creper, culter, dexter, faber, gener, impiger, integer, 175imber, liber, magister, minister, macer, miser, niger, piger, puer, pulcher, 176ruber, sinister, sacer, scaber, tener, teter, uafer’ et reliqua.| 177Et cuncta propria in ‘‑er’, ut ‘Alexander, Minander, Teucer, 178Euander’. 179Alia de ipsis obseruant ‘‑e’ in obliquis casibus, ut ‘hic tener 180huius teneri, hic lignifer huius ligniferi’. 181 181∆. Quomodo in ‘‑ir’? M. Ita: ‘hic uir, huius uiri’. 182∆. Quomodo in ‘‑ur’? M. Ita: ‘hic satur, huius saturi’. 183Ita in ‘‑us’ masculina, ut ‘hic magnus, huius magni, huic 184magno’ et reliqua. Sic declinantur ‘iustus, perfectus, sanctus’ et alia 185adiectiua nomina innumerabilia. 186Ita in ‘‑us’ propria masculina, ut ‘hic Marcus, huius Marci’. Sic 187‘Petrus, Paulus’ et reliqua. 188Ita fortia ‘hic sonus, somnus, mundus, furnus, focus, fribulus, fimus, 189murus, giluus, pannus, pagus, puluillus, pugillus, taurus, annus,¦ 190locus, tartarus’ – sed ‘loca’ neutri generis facit. 191 191Nomina in ‘‑ius’ appellatiua ut ‘hic radius, huius radii, huic 192radio, hunc radium,| o radie, ab hoc radio’; et pluraliter: ‘hi radii, horum 193radiorum, his radiis, hos radios, o radii, ab his radiis’. Ita declinantur 194‘gladius, pius, impius, filius’ – sed ‘filius’ facit aliquando uocatiuum in ‘‑i’. 195Ita propria in ‘‑ius’, ut ‘Gregorius, Antonius, Virgilius’ et reliqua; 196et non habent pluralem numerum quia propria sunt. 197 197Ita in ‘‑eus’, ut ‘hic ligneus, huius lignei, huic ligneo, hunc 198ligneum, o lignee, ab hoc ligneo’; et pluraliter: ‘hi lignei, huius ligneorum, 199his ligneis, hos ligneos, o lignei, ab his ligneis’. Ita ‘arboreus, marmoreus, 200ferreus, igneus, tartareus’ et reliqua. 201 201Ita feminina in ‘‑us’ ut ‘haec rubus, huius rubi, huic rubo, hanc 202rubum, o rubus’ uel ‘rube, ab hac rubo’; et pluraliter: ‘hae rubi, harum 203ruborum, his rubis, has rubos, o rubi, ab his rubis’. Per omnes casus 204declinantur haec appellatiua: ‘abyssus, aluus, heremus, humus’. 205Ita propria feminina: ‘Damascus, Birintus, Corinthus, Effesus, 206Aegyptus’. 207‹...› ‘fraxinus, alnus, prunus, buxus, pirus, platanus, cypressus, 208taxus, cerasus’ et reliqua. Et sunt quinque nomina arborum quae 209in secunda et quarta declinatione inueniuntur, ut ‘quercus, laurus, 210cornus, pinus, ficus’. 211Et alia de his femininis pluralem numerum non habent. ‘Haec 212domus’ et ‘haec colus’ in secunda et in quarta declinatione inueniuntur. 213 213Greca in¦ ‘‑eus’ dyptongon ita declinantur, ut ‘hic 214Protheus, huius Prothei’. Pene similiter declinantur hebraica, ut 215‘hic Matheus, huius Mathaei’, et reliqua. 216