Ars Bob. 10, 1-3 - 11, 17-23
101-3Exempla primae declinationis masculini generis in ‘‑as’, ‘hic Aeneas
huius Aeneae’; similiter in ‘‑a’: ‘hic poeta huius poetae’; hoc nomen pariter
declinatur ‹cum› supra declinato nomine praeter nominativum.
4-12Hic vero ‘Anchises’, ut ‘Orontes’, duplicem dicitur habere nominativum:
10, 5‘hic Anchisa’ et ‘hic Anchises’; et si quidem erit nominativus ‘hic
Anchisa’, declinatur ut ‘hic poeta’, si vero ‘hic Anchises’ habebit nominativum,
et aliter declinatur quam duo nomina supra scripta:
illa enim aut in ‘‑as’ vel in ‘‑a’ efferuntur, hoc autem in ‘‑es’. Ad hoc si sic
declinatur, ‘hic Anchises’, inmutat quattuor casus singulares: dativum,
10incusativum, vocativum, ablativumque, velut ‘huic Anchise hunc
Anchisen o Anchise ab hoc Anchise’, ut tantummodo genetivum
singularem nominibus supra scriptis similem habeat.
13-17Femininorum nominum nominativus, ut supra diximus, in ‘‑a’
effertur. Exempla feminini generis in ‘‑a’: ‘haec fortuna huius fortunae’.
15Sunt quaedam nomina feminina primi ordinis quae in dativo plurali
per ‘‑bus’ syllabam efferuntur: ‘hae deae’ et ‘his deabus’, ‘hae libertae his
libertabus’ et his similia.
18-27Dicunt quidam veteres in prima declinatione solitos nomina
genetivo casu per ‘‑as’ proferre, item dativo per ‘‑i’, veluti ‘haec aula huius
20aulas huic aula’i, similiter et cetera: ‘haec terra huius terras huic terrai,
aqua aquas aquai’; etiam inde perseverasse ‘pater familias’,
item adhuc esse morem [orem] poetis in dativo
‘aulai medio’
dicere et
25‘intus aquai’;
‘‹terrai› frugiferai’
Ennius in annalibus.
111Prima declinatio, ut supra diximus, neutrum nomen non habet.
2 tit.[DE SECVNDA DECLINATIONE]
2-10Secundae declinationis nominativi
sunt hi: in ‘‑us’, in ‘‑er’, in ‘‑ir’, in ‘‑um’; in ‘‑us’ masculina et feminina,
in ‘‑er’ ‹masculina›, in ‘‑ir’ item masculina, in ‘‑um’ neutra. Nam neutralia
5in ‘‑us’ terminata omnia tertiae declinationis sunt, velut ‘pecus pecoris,
nemus nemoris’, exceptis his tribus, ‘pelagus, virus, vulgus’, quae corrupta
sunt et singulariter tantum declinantur ut secundae declinationis,
velut ‘hoc pelagus huius pelagi’ et ‘virus viri’ et ‘vulgus vulgi’,
quamquam multi extulerunt vulgus masculini, ut Vergilius
10‘in vulgum ambiguas’.
11-16Masculina vero haec propria nomina sunt eiusdem secundae declinationis:
‘Marcus, Antonius’; item illa appellativa quae feminina in ‘‑a’
faciunt, velut superbus superba, ‘celsus, celsa’; item illa quae ex participiis
veniunt, ‘hic tractus huius tracti, hic pressus huius pressi’;
15item et quae nominativo corripiuntur, velut locus mundus, excepto
‘portus, portus’, quia quartae declinationis est.
24-123Si qua autem masculina nominativo producuntur, haec omnia
25quartae sunt declinationis, ut ‘hic senatus huius senatus’, quamquam
veteres omnia quartae declinationis ut secundae extulerunt, ut Sallustius
‘nam duobus senati decretis’, et Terentius
‘quaesti gratia’
et
‘nihil tumulti’.
1117-23Longe autem solent errare qui secundae declinationis feminina
negant esse, cum plura inveniuntur, ut ‘haec colus’ et ‘haec humus’;
item pleraque civitatium nomina: ‘Damascus, Berytus, Tyrus’; item
11, 20arborum, velut ‘laurus, ulmus, taxus, buxus, cerasus, fagus’. Plures autem
ut quartae declinationis extulerunt haec nomina arborum, ut Vergilius
‘qui tripodas Clari laurus’.
Critical apparatus
‹cum›] om. suppl. ex Char. 18, 5 Eichenfeld–Endlicher suppl. ex Char. 18, 5 Keilet] secl. Eichenfeld–Endlicher secl. Keilvel b: aut cum Char. 18, 11 Keilhuic anchise (cf. Char. 18, 14-15 et Diom. GL P, L) Keil: huic anchisae b; huic Anchisi Eichenfeld–Endlichernominibus scripsi ut in Char. 18, 16-17 De Nonno: nominativum b; nominativumque Eichenfeld–Endlicher Keilut supra diximus] cf. supra p. 9, 5 ‘hae libertae his libertabus’] hae libertates his livertatibus bintus] et Columnaterrai suppl. add. coll. Char. 16, 27 De Nonno: Vergilius terrai add. dub. Beckerus 1847, 56; aquai Columnasupra] cf. supra p. 9, 22 [DE SECVNDA DECLINATIONE]] om. delevi cum huiusmodi inscriptiones de cet. decl. desint De Nonnoin ‘‑us’ b: in ‘‑eus’ b2in ‘‑us’ b: in ‘‑eus’ b2‹masculina›] om. suppl. Keilmasculini] masculine Eichenfeld–Endlicher KeilPlures autem
] plures autem bis scriptum bClari b
Quotation layer
Enn. ann. 489 V²Verg. Aen. 3, 354Verg. Aen. 7, 464
Verg. Aen. 2, 99
Sall. Catil. 36, 5Ter. Hec. 836Ter. Andr. 365
Verg. Aen. 3, 360