Latin Grammarians Collection
ERC

De verbo ad Sev.

De verbo ad Sev. 48, 17 tit. - 51, 13-52, 4

4817 tit.17DE FORMIS VERBORVM 18-49318Formae verborum sive species sunt quattuor, quibus ex rebus quas 19significant indita vocabula sunt. Nam prima dicitur meditativa, quae 20significat meditationem eius rei quae imminet et cuius speratur effectus, 21ut ‘parturio’, quod est parere meditor, ‘esurio’ esse meditor; 22sic ‘amaturio, lecturio’ et similia. Secunda inchoativa, quae aliquid 23fieri iam coepisse testatur, ut ‘pallescit’, cui necdum totus diffusus est 24pallor, et ‘calescit’, qui incipientem sentit calorem. Tertia perfecta, 25quae consummationem rei de qua loquitur ostendit et peractum officium 26actionis, nec adhuc cogitari vel coeptis haerere. Quarta frequentativa, 27quod uno verbo frequentationem administrationis ostendit, 28quae etiam iterativa vocitatur, quod iterati ac saepissime repetiti 29obsequii designat effectum, ut est ‘lecto lectito’. Ideo autem 30hoc ordine digestae sunt, quia primum est, ut de aliqua re capiamus 48, 1consilium; secundum, ut firmato consilio incipiamus id quod placuit; 48, 2tertium, ut coepta perficiamus; quartum, ut iam perfecta repetamus. 48, 3Nunc de unaquaque earum tractatus proprius proponatur. 494 tit.48, 4DE MEDITATIVA. 10 tit.48, 10DE INCHOATIVA. 10-2210Haec forma semper tertiae correptae est in 11omnibus verbis a quibuscumque veniat, adeo ut, etsi a verbo primae 12coniugationis derivetur, ad correptam tamen tertiam transeat: ab 13eo quod est ‘hio hias’ ‘hiasco’ et per conlisionem seu contractionem 14‘hisco’. Et semper sub activa tantum declinatione profertur, etiam 15si veniat ex principali quod sit simile passivo, ut a ‘misereor’ ‘miseresco’ 16et a ‘labor’ ‘labasco’: 17‘miserescimus ultro’ 18et 19‘labascet victus uno verbo quam cito’. 20Contra saepe trahitur ex verbo activo et significat passionem, quamvis 21activa declinatione flectatur, ut ‘lentesco’: 22‘sed picis in morem ad digitos lentescit habendo’. 23-50723Sunt quaedam inchoativa et sine substantia principalis: Vergilius 24‘et tenebris nigrescunt omnia circum’ 25cum non dicitur ‘nigreo’; et Lucretius 26‘grandescere adauctu’, 49, 1nec tamen dicitur ‘grandeo’. Sunt quae habent principalis sui personam 49, 2tertiam, cum prima non exstet: ‘hebesco’ a verbo est ‘hebet’, 49, 3‘hebeo’ autem Latinum non est; lentesco a verbo ‘lentet’, Lucilius 49, 4‘lentet opus’, 49, 5sed ‘lenteo’ sine usu est; ‘aegrescit’ a verbo ‘aegret’, Lucretius 6‘saepe itaque in promptu corpus quod cernimus aegret’, 7‘aegreo’ tamen dictum non est. 507-227Haec forma semper in ‘‑sco’ desinit, 8non tamen quidquid exit in ‘‑sco’ inchoativum est. Nam quae non 9sunt a verbis aliis derivata, licet in ‘‑sco’ terminentur, inchoativa non 10sunt, ut ‘disco, cresco, senesco’. Perfectum tempus huic formae evenire 11non potuit. Quid enim simul et adhuc incipere et iam praeterisse 12dicatur? Participium quoque futuri temporis abnegavit. Quid enim 13adhuc speratur, cum coeperit, aut quod iam exstat, venturum esse 14promittitur? Semper etiam neutri est generis. His igitur quinque 15inchoativum quodque cognoscitur, si ‘‑sco’ syllaba finiatur, neutrale 16sit, coniugationis tertiae correptae, careat praeterito perfecto, non 17habeat participium futurum. Hanc quoque formam sunt qui Graecis 18familiarem existiment, adserentes hoc esse ‘μελαίνομαι’ καὶ ‘θερμαίνομαι’, 19quod est ‘nigresco’ et ‘calesco’. Sed apud illos quoque aliqua 20huius significationis in ‘‑sco’ exire contendunt, ut ‘τελίσκω, γαμίσκω, 21τιτρώσκω, γηράσκω’. ‘Διδάσκω’ autem, licet eiusdem finis sit, nemo tamen 22perfectivum non inchoativum esse dubitavit. 23 tit.23DE FREQVENTATIVA. 23-511223Huius formae verba nonnumquam uno gradu, 24nonnumquam duobus derivantur, ut ‘scribo scripto scriptito, cano 25canto cantito, salio salto saltito’. Nec tamen est in posterioribus maior 26quam in prioribus frequentationis expressio, sicut nec in diminutivis 27secundus gradus minus priore significat, ‘anus anilla anicula’. Sunt 50, 1tamen quaedam eius verba quae in ‘‑so’ exeunt, ut ‘video viso, pello 50, 2pulso’, cum plerumque in ‘‑to’ soleant exire. Sed ea quidem quae in 50, 3‘‑to’ exeunt semper coniugationis sunt primae; ea vero quae in ‘‑so’ 50, 4nonnumquam et tertiae reperiuntur, ut ‘viso visis, [pulso pulsas]’. 50, 5Sunt in ea nonnulla sine substantia principalis, ut ‘cyathissare, crotalissare’. 6Sunt in ea verba explicantia magis moram quam iterationem, 7ut 8‘clipeoque sinistram 9insertabam aptans’ 10et 11‘hastamque receptat 12ossibus haerentem’. 13-52413Hic enim molitio quaedam inserendi et recipiendi difficultas sub specie 14frequentationis exprimitur. Quaeruntur in ea certa verba, ex quibus 15principalibus substantiam sumpserint, ut ‘sternuto’, quod a ‘sternuo’ 16venit; Propertius 17‘candidus augustae sternuit omen Amor’. 18‘Pulto’ sunt qui accipiant pro eo quod est ‘pulso’ et ἀττικισμόν quendam 19Latinitatis existiment, ut apud illos ‘θάλασσα θάλαττα, πλάσσω 20πλάττω’; sed ‘pultare’ est saepe pulsare, sicut ‘tractare’ saepe trahere 21et ‘habitare’ saepe habere: Caelius in primo ‘illis facilius est bellum 22tractare’, hoc est diu trahere; Ennius 23‘tractatus per aequora campi’. 24Eructo etiam a quo principali veniat quaeritur, et est a verbo erugit; 25Ennius 26‘contempsit fontes, quibus ex erugit aquae vis.’ 51, 1‘Grassatur’ iteratio est a ‘graditur’: Plautus in Rudente 51, 2‘sicine hic in umida veste grassabimur’, 51, 3Sallustius ‘cum inferior omni via grassaretur’. Hanc formam in 51, 4Graecis nullus potuit invenire.

Critical apparatus

parere P: parire B Eichenfeld–Endlicher Ianusfrequentationem Keil: frequentationes Bab ] ut ab Keillabor P1 Ianus: labo B Eichenfeld–Endlicher Keilquam cito] q. c. Bnigreo Keil: nigro B Eichenfeld–Endlicher Ianusadauctu] bauctu tribus punctis supra impositis BSunt] ea verba quae primam non habent personam Babnegavit Keil: abnecavit B; abnegabit P1 Eichenfeld–Endlicher Ianusaut quod iam exstat] aut cum iam exstet Keil‘nigresco’] in greco Bτιτρώσκω, γηράσκω add. in marg. B1perfectivum] perfectum Keildubitavit] dubitabit Eichenfeld–Endlichernec tamen Ianus coll. Macr. verb. 153, 5: nec non B; nec vero dub. Passalacquaanilla] anula Keilcyathissare] tribus punctis verbum notatur in Baptans] a. Breceptat ] receperat Bhaerentem] h. Binserendi B1: insecandi BQuaeruntur] quaeritur Ianushic] hoc B

Quotation layer

Verg. Aen. 2, 145Verg. georg. 2, 250Ter. Eun. 178 labascet] labascit

Lucr. 3, 106Verg. Aen. 2, 824Lucr. 2, 1122Lucil. 299

Verg. Aen. 2, 671-672Verg. Aen. 10, 383-384

Prop. 2, 3, 24Plaut. Rud. 251 hic in umida veste] hic cum vivo aveste Plaut. Rud. 251 (codd.)
Sall. hist. frg. inc. 14Enn. ann. 379Coel. hist. 16