Latin Grammarians Collection
ERC

De verbo ad Sev.

De verbo ad Sev. 41, 1 tit. - 44, 15-24

411 tit.1DE FVTVRO INFINITO PASSIVO. 1-31Omne futurum infinitum 2passivum per eandem participii sive gerundi societatem adiecto iri pronuntiatur, 3‘amatum iri, monitum iri, auditum iri, lectum iri’. 3-63‘Amari, moneri, audiri, legi; amatum esse fuisse, monitum esse 4fuisse, auditum esse fuisse, lectum esse fuisse; amatum iri, monitum 5iri, auditum iri, lectum iri’. 7-4227Latini peculiarius infinitis in ‘‑i’ exeuntibus addunt ‘‑er’ syllabam, 8ut ‘‑i’, quod longum fuerat, breve efficiant, ut 9‘accingier ense’. 10Nonnumquam infinito pro indicativo utuntur; Sallustius ‘qui ubi 11primum adolevit, pollens viribus, decora facie, non se luxui neque 12inertiae corrumpendum dedit, sed, uti mos gentis illius, equitare, 13iaculari, cursu cum aequalibus certare’. Aliquotiens pro coniunctivo 14ponunt: Cicero pro Sextio ‘rei publicae dignitas me ad se rapit et 15haec minora relinquere hortatur’ pro ‘hortatur’ ut ‘relinquam’; Vergilius 16‘hortor amare focos’ 17pro ‘hortor’ ut ‘ament’. Ponunt et pro gerundi modo: Cicero pro Quintio 18‘consilium cepisse hominis fortunas funditus evertere’ pro ‘evertendi’, 19Vergilius 20‘sed si tantus amor casus cognoscere nostros’ 21pro ‘cognoscendi’; Terentius in Hecyra 22‘adeamus visere’ 23pro ‘visitatum’; 24‘et cantare pares et respondere parati’ 25pro ‘ad cantandum et respondendum’. Ponunt et pro participio: Varro 26in Scaevola ‘et ut matrem audivi dicere’, Vergilius 27‘equidem Teucrum memini Sidona venire’, 41, 1Cicero ‘Charidemum cum testimonium dicere audistis’ pro ‘dicentem’ 41, 2et ‘venientem’. 423 tit.41, 3DE INPERSONALIBVS 4-1841, 4Inpersonalis, ut iam superius diximus, non modus habendus est, 41, 5sed peculiaris apud Latinos verborum geminata declinatio. Nam una 6est cum numeris et personis, haec altera sine numeris et personis per 7universos modos per quos illa decurrens, et hoc distat ab infinito, quod 8in illo quidem necesse est modis omnibus extrinsecus adsumi personas 9et numeros, prout usus exegerit: ‘scribere oportet me te illum nos 10vos illos’; ‹in› inpersonali vero nullus huiusmodi ex adiectione sumitur 11intellectus. Nam qui dicit ‘legitur, curritur, agitur’ inpersonaliter, 12non dicit quod ille aut illa aut illud, sed rem tantum exprimere 13contentus praetermittit personas, apud quas officium est lectionis 14aut cursus aut actionis. Terentius 15‘quid agitur? Statur’; 16Vergilius 17‘itur in antiquam silvam’, 18‘ventum erat ad limen’. 19-431619Qui vero non inpersonaliter dicit, necesse est addat ipsam personam 20aut rem, in qua est ipsum officium: ‘legitur Vergilius, legitur Sappho, 21legitur carmen Horatii’. Sunt tamen inpersonalia Graecis Latinisque 22communia, sunt tantum Latinitati concessa. Nam ‘decet me te illum 23nos vos illos’ tam Graecis convenit quam Latinis, quod tunc inpersonale 24habetur, cum casus illi non additur, ut puta ‘decet legere, decet 25philosophari, decet artibus bonis vitam ornare’. Nam si casum acceperit, 42, 1necesse est insit illi persona, et inpersonale esse iam desinit, 42, 2ut puta ‘deceo magister discipulum, deces magister discipulum, 42, 3decet magister discipulum’; transitque etiam in numerum pluralem, 42, 4ut ‘decemus iudicia magistratus, decent domum columnae’. Item 42, 5etiam Graeci πρέπει μοί σοί ἐκείνῳ ἡμῖν ὑμῖν ἐκείνοις ἀναγινώσκειν 6γεωργεῖν φιλοσοφεῖν, καὶ πρέπω ἐγὼ πρέπεις σὺ πρέπει ἐκεῖνος ἄρχων 7τῇ πόλει, καὶ πληθυντικῶς πρέπομεν πρέπετε πρέπουσιν ἄρχοντες τῇ 8πόλει. Tale est et placet, quia et per omnes personas declinari 9potest, ut ‘placeo places placet placemus placetis placent’, et inpersonale 10accipi potest, item ut superius, casu addito vel detracto. Nam 11‘placeo amator amicae, places placet’, et ‘placemus placetis placent 12amatores amicae’ verbi est legitima declinatio; ‘placet’ vero 13‘scribere, legere, militare’ inpersonalia sunt; sic et apud Graecos 14‘ἀρέσκω ἀρέσκεις ἀρέσκει ἄρχων’, καὶ πληθυντικῶς ‘ἀρέσκομεν ἀρέσκετε 15ἀρέσκουσιν ἄρχοντες’, αὕτη μὲν συνήθης τοῦ ῥήματος κλίσις· ‘ἀρέσκει’ δὲ 16‘ἀναγινώσκειν, στρατεύεσθαι, φιλοσοφεῖν’ ἀπροσώπως κλίνεται. 16-44816Contingit 17quoque potest et ex integra declinatione venisse, 18‘scilicet ut Turno contingat regia coniunx’, 19potest et inpersonale esse. Si enim dixeris ‘contingo contingis contingit 20iudex civitati’ ac pluraliter ‘contingimus contingitis contingunt 21iudices civitati’, plena declinatio verbi; si vero: ‘contingit interfuisse 22spectaculis, supervenire cenantibus’, nulla hic intellegentia 23certae personae. Nec enim ad tertiam personam, quod prima facie 24occurrit, dirigitur, sed res ipsa tantum ostenditur accidisse. Similiter 25et Graeci, ‘ἐπιτέτευγμαι ἐπιτέτευξαι ἐπιτέτευκται ἄρχων τῇ πόλει’, 26καὶ πληθυντικῶς ‘ἐπιτετεύγμεθα ἐπιτέτευχθε ἐπιτετευγμένοι εἰσὶν ἄρχοντες 27τῇ πόλει’ κατὰ τὴν ἐντελῆ λέγεται κλίσιν· συνέβη δὲ συμπαρεῖναι τῇ θεᾷ, 28ἐπιστῆναι δειπνοῦσιν, ἢ πάλιν συνέβη ταραχὴν γεγενῆσθαι, πόλεμον ἐγηγέρθαι, 29οὐδεμία προσώπων ἢ ἀριθμῶν ἔμφασις ὡρισμένων· οὐ γὰρ εἰς 30τρίτον πρόσωπον, ἅπερ ἄν τινι τῇ πρώτῃ ἀπαντήσειεν ἀκοῇ, ἀναφέρεται, 31ὡς ἔβη 32‘πῇ ἔβη Ἀνδρομάχη’, 43, 1ἀλλὰ τὸ μόνον ἀποβεβηκέναι τὸ πρᾶγμα δείκνυται. Huic simile est 43, 2‘iuvat’. Nam si dixero ‘iuvo iuvas iuvat aliquem sumptibus’, integra 43, 3et solita declinatio verbi; si vero ‘iuvat spectare, iuvat ludere, iuvat 43, 4amare’, nulla hic significatio numeri vel personae, ut Vergilius 43, 5‘iuvat evasisse tot urbes 6Argolicas mediosque fugam tenuisse per hostes’, 7et alibi 8‘forsan et haec olim meminisse iuvabit’. 449-159Idem etiam Graeci custodiunt: nam ‘ἤδομαι, ἤδῃ, ἥδεται’ ἡ κατὰ προσώπων 10καὶ συνήθης κλίσις, ‘ἥδει’ δὲ ‘ἄρχειν, φιλοσοφεῖν, γεωργεῖν’ ἡ ἀπρόσωπος 11ἔμφασις. Paenitet quoque hoc est quod apud illos μεταμέλει, 12καὶ τῶν προτέρων μοι μεταμέλει μηνιμάτων. Oportet etiam idem 13est quod a Graecis χρὴ sive δεῖ inpersonaliter dicitur, ‘oportet quaerere, 14oportet habere, oportet parta servare’; χρὴ πορίζεσθαι, χρὴ 15ἔχειν, χρὴ τὰ πορισθέντα φυλάττειν. 15-2415 Illa iam propria Latinorum, 16‘taedet piget pudet licet miseret, ‘taedebat, pigebat, pudebat, licebat, 17miserebat’, ‘taesum est fuit, puduit, piguit, licuit’ vel ‘licitum est fuit, 18misertum est fuit’, ‘taesum erat fuerat, puduerat, piguerat, licuerat’ ‹vel› 19‘licitum erat fuerat, misertum erat fuerat’, ‘taedebit, pigebit, pudebit, 20licebit, miserebit’. Sic et ‘veritum est’ inpersonaliter figuravit Tullius 21in secundo de finibus bonorum et malorum: ‘primum’ inquit ‘Aristippi 22Cyrenaicorumque omnium, quod non est veritum in ea voluptate, 23quae maxima dulcedine sensum moveret, summum bonum 24ponere’.

Critical apparatus

infinitum B1‘accingier ense’] exemplum Vergilianum conflatum videtur ex Aen. 4, 493 (accingier artis) et Aen. 7, 640 (accingitur ense) pro ‘hortatur’] pro hortetur B‘adeamus visere’ ] nimirum adeamus ex ad eam v(i)-s(ere) ortum per dittographiam syllabae -vis Passalacqua‘visitatum’] visitamus BScaevola Keil: Scaevolam B Macr. verb. 137, 19cum Keilnumeros] nomero Bnon dicit quod] indicit quod duobus punctis littera n notata B; id dicit quid eruerunt Eichenfeld–Endlicher Ianus; indicat quid Keilut puta] ut putat Binsit Keil: inerit Bamicae] amice B; amici B1; amicis add. PassalacquaContingit] contigit Bvenisse] venire P Keilsolita] solida B‘ἥδει Ianus: ϵδει Bparta Eichenfeld–Endlicher Ianus Keil: pera B; perta B1vel Keilmisertum erat] meritum erat B

Quotation layer

Verg. Aen. 4, 493; et 7, 640Verg. Aen. 3, 134Verg. Aen. 2, 10Verg. Aen. 1, 619Verg. ecl. 7, 5Ter. Hec. 189 adeamus visere] it visere ad eam
Cic. Verr. 2, 52 Charidemum cum testimonium dicere audistis] Ch. Chium t. priore actione d. a.
Cic. Sest. 7 dignitas me ad se rapit et haec] dignitas quae me ad sese rapit haec
Cic. Quinct. 53 hominis fortunas] hominis propinqui fortunas
Sall. Iug. 6, 1

Verg. Aen. 6, 179Verg. Aen. 6, 45 cf. De verbo ad Sev. 22, 12-13Ter. Eun. 271

Verg. Aen. 11, 371Verg. Aen. 3, 282-283Verg. Aen. 1, 203Hom. Il. 6, 377

Cic. fin. 2, 39