Macr. verb.

291 tit.1DE TEMPORE PRAESENTI 2-3132Praesens tempus in secunda coniugatione vel tertia producta 3in ‘‑io’ exeuntium secundam personam una syllaba profert 4minorem, ‘doceo doces, ambio ambis’. Idem patitur et tertia 5correpta, si ‘i’ ante ‘‑o’ habeat, ut ‘capio capis, pario 6paris’. At in prima et ceteris verbis tertiae correptae idem 7manet numerus syllabarum in prima secundaque persona, 8‘seco ‑cas, dico ‑cis‘. Graecorum vero omnia verba quae in 9‘‑ω’ exeunt, seu perispomena seu barytona sint, in quacumque 10coniugatione eundem tam in prima quam in secunda persona 11servant numerum syllabarum. Porro in verbis vel apud 12‹Latinos› in ‘‑or’ vel apud Graecos in ‘‑μαι’ exeuntibus syllabas 13contraria vicissitudo dispensat. Nam secunda coniugatio 14et tertia producta vel correpta ‘i’ ante ‘‑or’ ‹habens› eundem 15numerum retinent syllabarum in utraque persona, ‘doceor 16‑ris, nutrior ‑ris, capior caperis’, cum in activo [modo] horum 17verborum secunda minuatur; in prima autem coniugatione 18et ceteris tertiae correptae verbis una syllaba crescit 19[in] secunda persona, ‘amor ‑ris, dicor ‑ris’, cum in activo 20pares in utraque persona syllabae maneant. At in Graecis 21omne praesens tempus quod in ‘‑μαι’ terminatur omni modo 29, 1in secunda persona unam syllabam minuit, ‘φιλοῦμαι φιλῇ, 29, 2γράφομαι γραφῇ’ et similia, cum in activo pares syllabas 29, 3utraque persona servaverit.|| 314-2829, 4Item apud Graecos praesens tempus primae positionis, 29, 5quod in ‘-ω’ exit, alios modos de se generat. Nam tertia persona 6eius adhibito sibi ‘ν’ facit ex se infinitivum modum, 7‘ποιεῖ ποιεῖν, τιμᾷ τιμᾷν, χρυσοῖ χρυσοῦν’: tertia enim coniugatio 8περισπωμένων ‘οι’ dipthongum in prima positione 9tantum tenet, in reliquis autem verbi declinationibus mutat 10eam in ‘ου’. Sed et in barytonis eadem infiniti modi creandi 11observatio reperitur, ‘τύπτει τύπτειν, λέγει λέγειν’ et cetera. 12Nec non et imperativum modum eadem tertia persona 13de se creat, in perispomenis quidem accentu ad superiorem 14syllabam translato, ‘ποιεῖ ποίει, τιμᾷ τίμα, χρυσοῖ χρύσου’, 15in barytonis autem subtracto ‘ι’, ‘λέγει λέγε, γράφει γράφε, 16ἄρχει ἄρχε’. In coniunctivo modo nihil omnino mutatur, 17sed prima persona praesentis temporis modi indicativi eadem 18‹est› in coniunctivo modo prima persona praesentis, 19‘ποιῶ ἐὰν ποιῶ, βοῶ ἐὰν βοῶ, θέλω ἐὰν θέλω, γράφω 20ἐὰν γράφω’. Verum differentiam facit secunda persona, 21‘ποιῶ ποιεῖς, ἐὰν ποιῶ ἐὰν ποιῇς’. Item apud Graecos prima 22persona praesentis adiecto sibi ‘ν’ facit participium, ‘λαλῶ 23λαλῶν, γράφω γράφων’. Praesens tempus Graecorum verborum 24quod in ‘-μαι’ syllabam terminatur in περισπωμένοις 25quidem, si abiciat ‘-μαι’ syllabam, facit imperativum, ‘φιλοῦμαι 26φιλοῦ, τιμῶμαι τιμῶ, χρυσοῦμαι χρυσοῦ’, in barytonis 27vero, si abiecta ‘-μαι’ syllaba accipiat ‘υ’ litteram, ‘λέγομαι 28λέγου, γράφομαι γράφου’. 371 tit.0, 1DE PRAETERITO IMPERFECTO 2-4550, 2Graeca verba omnia, seu barytona sive perispomena, in 0, 3tempore imperfecto eandem habent primam personam numeri 0, 4singularis quam tertia‹m› pluralis, ‘ἐποίουν ἐγώ, 0, 5ἐποίουν ἐκεῖνοι’. Item in Graecis verbis omnibus quorum 6positio prima in ‘‑ω’ desinit imperfectum tempus ultimam 7syllabam suam ab his incipere litteris facit, a quibus ultima 8syllaba praesentis coepit, ‘τιμῶ ἐτίμων, γράφω ἔγραφον, 9τρέχω ἔτρεχον’, aut, si vocalis sola illic fuit, et hic in capite 10ultimae syllabae vocalis erit, ‘ποιῶ ‹ἐ›ποίουν, θεραπεύω 11ἐθεράπευον’. Omne Graecorum imperfectum activum vel 12activo simile in ‘‑ν’ litteram desinit; sed barytona in brevem 13syllabam finiuntur, id est in ‘‑ον’ semper, ‘ἔτρεχον ἔγραφον’; 37, 1perispomena vero vel a verbis in ‘‑μι’ exeuntibus longa terminantur, 37, 2‘ἐκάλουν, ἐτίμων, ἐδήλουν, ἐτίθην’. Denique ‘ῥίπτω’, 37, 3quia modo acuto modo circumflexo accentu pronuntia[e]tur, et 37, 4‘ἔρ‹ρ›ιπτον’ et ‘ἔρ‹ρ›ίπτουν’ facit; ‘κύω’ propter eandem 37, 5causam et ‘ἔκυον’ et ‘ἔκύουν’. Et hoc etiam observandum, ut 6aut imperfectum retineat numerum syllabarum quem praesens 7habet aut crescat una. Manet aequalitas in illis quorum 8praesens a vocali coepit, incrementum patiuntur quorum 9praesens a consonante inchoat, ‘ἄγω ἦγον, λέγω ἔλεγον’. 10Nec sine ratione: nam quae syllaba non crescunt adiectione 11temporis crescunt, dum incipientem vocalem de brevi longam 12faciunt, ut ‘ἄγω’, ‘α’ brevis mutata est in ‘ἦτα’ longum, 13‘ἦγον’. Saepe tamen licentia poetica incremento carent. Nonnumquam 14prima ipsa vocalis, si brevis est, immobilis manet, 15sed vocalem alteram recipit, ut iunctae longam faciant syllabam, 16‘ἔχω εἷχον, ἕλκω εἷλκον , ἕρπω εἶρπον’. Aliquotiens 17nec mutata nec altera recepta quae fuit ipsa producitur, 18‘ἱδρύω ἵδρυον, ὑδρεύω[ν] ὕδρευον’. Hic enim ‘ἰῶτα’ et ‘υ’ in 19praesenti correpta, in imperfecto vero longa pronuntiatur. 20‘Υἱοθετῶ’ autem manet ut fuit, ‘υἱοθέτουν’, quia non potuit 21habere quo cresceret: in praesenti enim longa fuit dipthongi 22privilegio; licet in dipthongis maxime communibus permutatio 23sit recepta in dipthongos longiores, ut ‘αι’ et ‘οι’, quia 24communes sunt et nonnumquam pro brevibus habe[a]ntur, 25in ‘ῃ’ aut in ‘ῳ’ mutantur, ‘αἰνῶ ᾔνουν, οἰκῶ ᾤκουν’. Nec me 26praeterit etiam ‘αυ’ dipthongum, quae numquam pro communi 1habita est, solere mutari, ‘αὐλῶ ηὔλουν, αὐχῶ 2ηὔχουν’, licet ‘ου’ et ‘ει’ immutabiles maneant, ‘οὐρῶ οὔρουν, 3οὐτάζω οὔταζον, εἰκονίζω εἰκόνιζον, εἰκάζω εἴκαζον˙ 4τὸ γὰρ ‘ᾔκαζον’ ἀττικόν . ‘Ω’ et ‘η’ multo constantius manent, 5quod incrementum perfectio tanta non recipit, ‘ὠνοῦμαι 6ὠνούμην, ἠχώ ἤχουν’. Excipiuntur ‘ἑορτάζω’ et ‘ὀψείω’. 7Cum enim apud Graecos omnia imperfecta numquam medias, 8sed tantum ultimam vel primam moveant, illorum alterum 9solam mediam movit, ‘ἑώρταζον’, cum ‘ἡόρταζον’ facere 10debuisset, alter‹um› et primam et mediam, ‘ὀψείω ὢψεον’. 11‘Ὁρῶ’ enim et ‘ἑώρων’ non sunt contra regulam, quia ‘ὁρῶ’ 12cum ‘ᾥρων’ ‹facere› debuit, ex abundanti principio ‘ε’ addita 13est, et fecit pro ‘ᾥρων’ ‘ἑώρων ’, ut ‘οἰνοχοῶ ᾠνοχόουν’, et 14tamen dicitur ‘ἐῳνοχόουν’, et pro ‘ἦν’ ‘ἔην’ dicunt. Non solum 15in verbis haec supervacua adiectio, sed etiam in nominibus 16usurpata est, ‘ἕδνα ἔεδνα’ et similia. ‘Ἀναβαίνω’ et ‘ἐπέχω’ 17non primam, sed secundam syllabam mutaverunt, quia prima 18non verbi, sed praepositionis est: verba enim sunt 19‘βαίνω ἔχω’ et faciunt ‘ἔβαινον εἶχον’, inde ‘ἀνέβαινον ἐπεῖχον’. 20‘Ἀναισχυντῶ’ mutavit primam, ‘ἠναισχύντουν’, quia ex 21nomine compositum est, id est ῥ‹ῆ›μα ὀνοματικόν, ‘ἀναίσχυντος 22ἀναισχυντῶ’. Verba autem ex compositis nominibus 23parasyntheta vocantur et a prima syllaba declinantur, ut 24‘Φίλιππος φιλιππίζω ἐφιλίππιζον': licet non ignorem quod 25‘σύμμαχος’ et ‘συνήγορος’ composita sint nomina et ex se 26faciant verba parasyntheta, ‘συμμαχῶ συνηγορῶ’, quae tamen 1non foris, sed intus declinantur, ‘συμμαχῶ συνεμάχουν, 2συνηγορῶ συνηγόρουν'; sed hoc ideo, quia praepositio 3hic habet significationem suam. Ceterum ubi nullus ex 4praepositione sensus accedit, foris declinatur imperfectum, 5id est adicitur illi vocalis, tamquam praesens tempus incipiat 6a consonanti, ‘καθίζω ἐκάθιζον, καθεύδω ἐκάθευδον’: 7hoc est enim ‘‹ἵ›ζω’ quod ‘καθίζω’, hoc ‘εὕδω’ quod ‘καθεύδω’, 8quia praepositio nihil significat. Ubi vero additur ex 9praepositione sensus, tunc in declinatione imperfecti quaerimus, 10unde incipiat verbum ipsum sine praepositione; et si 11verbum a vocali incipit, quamvis praepositio habeat consonantem, 12verbi tamen vocalem ex brevi mutamus in longam, 13ut ‘συνάγω συνῆγον’, quia aliud est ‘ἄγω’, aliud ‘συνάγω’. 14Item si praepositio quae sensum confert incipiat a vocali 15incipiente verbo a consonante, imperfectum manente eadem 16nec mutata praepositionis vocali aliam addit consonanti verbi 17vocalem, ut est ‘ἐπιχαίρω ἐπέχαιρον’, quia aliud est, ‘ἐπιχαίρω’, 18aliud ‘χαίρω’. Sane hoc observatur, ut vocalis quae 19additur consonanti brevis sit, quia non potest ultra unum 20tempus excrescere, ‘λέγω ἔλεγον, λέγομαι ἔλεγόμην’. Unde 21‘βούλομαι’ et ‘δύναμαι’ secundum communem regulam ex se 22faciunt ‘ἐβουλόμην, ἐδυνάμην'; sed quod saepe legimus ‘ἠβουλόμην, 23ἠδυνάμην’ Attica licentia est. Ultima quoque syllaba 24imperfecti nonnihil diversitatis habet, ut in perispomenis 25prima et tertia in ‘‑ουν’ mittant, ‘ἐποίουν, ἐχρύσουν’, secunda 26in ‘‑ων’ ‘ἐβόων’, quae fiunt in passivo vel passivo similibus 27‘ἐποιούμην, ἐχρυσούμην, ἐβοώμην’. Apud Graecos solus definitivus 1modus praesens ab imperfecto disiungit, ceteri omnes 2modi iungunt, ut ‘φιλῶ ἐφίλουν'; at in imperativo ‘φίλει’ 3praesens et imperfectum confunditur; similiter in coniunctivo 4‘ἐὰν φιλῶ’ et in optativo ‘εἰ φιλοῖμι’ et in infinitivo ‘φιλεῖν’ 5utrumque simul tempus appellant.|| 456-116In omni imperfecto tempore prima apud Latinos syllaba 7nec adiectione nec permutatione variatur. Nam sive praesens 8tempus incipiat a vocali, eadem vocalis in imperfecti declinatione 9servatur, ut ‘ago agebam’, sive praesenti tempore initium 10consonans faciat, nulla imperfecto tempori vocalis accedit, 11‘rogo rogabam’. 471 tit.0, 1‹DE TEMPORE PERFECTO› 2-100, 2[Item] Necessario regulariter praemonemus quod apud 0, 3Graecos perfectum tempus non a praesenti, sed ex futuro 0, 4velut de quadam prima positione et origine sui figuratur. 0, 5Nec tamen te moveat, cur transactum de necdum facto figurari 6dicitur, aestimantem quod praeteritum antiquius sit futuro. 7Sed non ita est. Omne enim quod factum est prius 8faciendum fuit, deinde factum est, et hoc quod praeteritum 9est aliquando futurum fuit. Iure ergo de venturo quod iam 10venit efficitur, quia natura fore prius est quam fuisse.|| 11-49711In Graecis omne perfectum aut syllaba aut uno tempore 12maius prima positione sui profertur, ut ‘λέλυκα, ὢπτηκα’. 13Nec ‹te› moveat quod ‘πεποίηκα’ vel ‘πεφίληκα’ et similia 14non una, sed duabus syllabis primam verbi vincunt positionem. 15Diximus enim primam perfecti positionem non esse 16praesens, sed futurum, quod una, non duabus syllabis, superant, 17ut ‘ποιήσω πεποίηκα, φιλήσω πεφίληκα’. Hoc etiam 18argumento probatur: nam cum numquam perfectum tempus 19a prima positione sui et syllaba crescat et tempore, sed tantum 20altero, restat ut ‘ὢπτηκα, ἠγάπηκα’, si a praesentibus 21facta sunt ‘ὀπτῶ, ἀγαπῶ’, et syllaba maiora inveniantur et 22tempore, quod fieri per regulam non potest; a futuro igitur 23veniunt, ‘ὀπτήσω ὤπτηκα’ et ‘ἀγαπήσω ἡγάπηκα’, primae 24vocalis correptae productione facta. Item cum numquam 25perfectum a consonanti incipiens par origini suae sit numero 47, 1syllabarum, adversabitur regulae omne perfectum τῶν εἰς 47, 2‘‑μι’ , quia parem praesenti[s] syllabarum numerum tenet, ‘δίδωμι 47, 3δέδωκα, τίθημι τέθεικα’. Sed non ita est: ‘δώσω’ 47, 4enim ‘δέδωκα’ fecit et ‘θήσω τέθεικα’ et crevit syllaba. Numquam 47, 5apud Graecos perfectum minus praesenti vel futuro 6invenitur. Item cum praesens a vocali incipit, omni modo in 7praeterito movetur in longam.|| 8-51149, 1[Item] Apud Graecos numquam praeteritum perfectum in 49, 2duabus syllabis invenitur, sed est interdum sex syllabarum, 49, 3ut ‘πεπολεμάρχηκα’, est quinque, ut ‘πεπολέμηκα’, est quattuor, 49, 4ut ‘πεποίηκα’, est trium, ut ‘λέλυκα’, nec umquam invenies 49, 5trisyllabo minus. Necesse est enim ut sit prima syllaba 6declinationis, secunda originis, tertia finalis, ut ‘λέλυκα': ‘λε’ 7prima syllaba declinationis est, quae induxit magnum augmentum, 8‘λυ’ originis est, quia prima verbi positio ab hac 9incipit, ‘κα’ finalis est. Nec te moveat ‘οἶδα’, quod dysillabum 10est: nam παρακείμενος habeatur. Hoc enim multipliciter 11corruptum docetur: nam praeter hoc nullum perfectum tempus 12ab ‘οι’ dipthongo incipit. Huius verbi origo est ‘εἴδω’, et 13mutari ‘ει’ in ‘οι’ salva et incorrupta ratione non habuit. 14Inde ‘εἴδειν’ debuit esse praeterito ‹plusquam›perfecto.||