Latin Grammarians Collection
ERC

Prisc. ars

Prisc. ars 18, 23, 1 - 18, 26, 1

Licet autem, ut dictum est, in omnibus possessionibus et pronomen vel nomen possessivum pro genetivo primitivi et dativum pro eo ponere, ut ‘Evandrius filius fuit Pallas’ et ‘Evandri filius’ et ‘Evandro filius fuit Pallas; Telamonius filius 5fuit Aiax’ et ‘Telamonis’ et ‘Telamoni filius fuit Aiax; pater meus fuit Aristarchus’ et ‘pater mei’ et ‘pater mihi; cliens Tullianus fuit Roscius’ et ‘cliens Tullii’ et ‘Tullio fuit Roscius’. Similiter omnia ad aliquid eandem constructionem servant: et 18, 5haec enim possidentur. Maxime autem quando ad gratiam vel utilitatem alicuius, vel contra, aliquid fieri volumus significare, dativis utimur – Lucanus in II: ‘urbi pater est urbique maritus’, id est ‘ad utilitatem urbis et pater fieri passus est et maritus’. Similiter ergo 10possumus dicere ‘fortis patriae sum’ et ‘multis fortior patriae sum’ et ‘omnium utilissimus patriae sum’ et ‘cunctorum piissimus patriae sum’: nam positivorum constructio etiam comparativis et superlativis servatur extra suam illorum constructionem quam habent in comparando. 15 Huiuscemodi autem constructiones, id est quae dativo adiunguntur tam nominum quam verborum, acquisitivas Graeci vocaverunt, id est περιποιητικάς, quae nobis aliquid boni malive acquirunt. Quorum pleraque a verbis derivantur vel generant verba suntque adiectiva, ut ‘utilis tibi sum’ vel 20‘inutilis, commodus illi sum’ vel ‘incommodus, fidus’ (cuius tamen superlativum etiam genetivo adiunxit Vergilius in XII: ‘praeterea regina, tui fidissima, dextra / occidit ipsa sua’); similiter ‘damnosus, periculosus, carus, facilis, difficilis, quaestuosus, vendibilis’ et omnia similia quae ferre aliquid 25commodi vel incommodi demonstrantur. Quid est enim aliud ‘utilis tibi sum’ nisi ‘utilitatem tibi ferens, calamitosus, calamitatem ferens’? Et postremo omnia verbialia in ‘-lis’ vel in ‘-dus’ desinentia participiis futuris similia dativum asciscunt, ut ‘mirabilis, legibilis, orabilis, amabilis mihi est; penetrabilis’ et ‘penetralis, extricabilis, dicendus, amandus, docendus’ et similia, ‘docilis’ 18, 5et ‘docibilis’ (sed ‘docilis’ est qui facile docetur, ‘docibilis’ qui facile discitur, quomodo ‘penetralis’ qui in intimis est partibus, ‘penetrabilis’ qui facile penetratur). Aequiperantia etiam, quomodo et verba quae Graeci ἰσοπαλῆ vocant, et subiecta vel superposita, quae ἐπαναβεβηκότα, 10quae tamen et ipsa ad aliquid sunt dicta, de quibus iam diximus (subiecta vero vel superposita dicuntur quod licet ea et subicere et praeponere, ut ‘pater filii,’ vel ‘filio, est pater’ et ‘filius patris,’ vel ‘patri, est filius’; similiter ‘dominus servus, imperator miles, tyrannus armiger, satelles rex, erus famulus, 15cliens patronus’), licet quovis ordine per utrumque casum proferre;

Critical apparatus

fuit ω: om. ψ; et telamonis (ut vid.) et telamoni suppl. al. m. in mg. Z; sicut corr. al. m. D; om. J R Hertzet ‘cliens Tullii’ et ‘Tullio fuit Roscius’ suppl. s. l. al. m. Z: om. Zpatriae] patris P; patri L vel e s. l. add. al. m. Zderivantur D M Z: dirivantur cett.verbialia ω: verbalia D F O U Y frg. Bern.2 e corr. M e corr. T e corr. W Xetiam] tam genetivo quam dativo in t. L O; R s. iunguntur s. l. Yἰσοπαλῆ] CΟΠΑΛΗ (COΠΑΛΗ P, CΟΠΑΛΙ Z, corr. in ICΟΠΑΛΙ ut vid.) ψproferre] vel quod ipsa possessio vel superposita est ut dominus pater vel subiecta ut filius servus postea del. O Q in mg. R W Y; supraposita O; possunt W; supra possessorem R Y; esse ? W; vd. Rosellini 2023, praef. p. XLVIII

Quotation layer

Lucan. 2, 388

Verg. Aen. 12, 659-660 Prisc. ars 18, 18, 5 Arus. 39, 10